Πρόκειται για τα λεγόμενα «ρυθμιζόμενα τεχνικά επαγγέλματα» για τα οποία η ανάληψη και η άσκηση επαγγελματικών δραστηριοτήτων απαιτεί την κατοχή καθορισμένων προσόντων και τη λήψη σχετικής άδειας.  Για την απόκτηση της άδειας, απαιτείται τίτλος σπουδών, επαγγελματική εμπειρία, καθώς και επιτυχής εξέταση (πιστοποίηση) για τους αποφοίτους της υποχρεωτικής εκπαίδευσης και των ΕΠΑΣ, ΕΠΑΛ, ΙΕΚ. Για τη βεβαίωση αναγγελίας, απαιτείται τίτλος σπουδών και αίτηση στην αρμόδια υπηρεσία της Περιφέρειας.

Σε συνέχεια του 3982/2011 εκδόθηκαν έξι Προεδρικά Διατάγματα (3/2012, 112/2012, 113/2012, 114/2012, 115/2012, 108/2013 και 122/2014) που ορίζουν τους όρους και τις προϋποθέσεις αδειοδότησης για καθένα από τα ρυθμιζόμενα τεχνικά επαγγέλματα  καθώς και το Προεδρικό Διάταγμα 122/2014 που ορίζει τη δυνατότητα αντικατάστασης έως και 25% της απαιτούμενης επαγγελματικής εμπειρίας (προϋπηρεσίας) με την παρακολούθηση προγραμμάτων θεωρητικής και πρακτικής επαγγελματικής κατάρτισης, τις γενικές προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούν τα ειδικά προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης και εξειδικεύει, ανά τεχνικό επάγγελμα, τις ειδικές προϋποθέσεις κατάρτισης. Επίσης, προσδιορίζει τα κριτήρια έγκρισης των φορέων που παρέχουν επαγγελματική κατάρτιση​ που μπορεί να είναι δημόσιοι ή ιδιωτικοί οργανισμοί.

Θα περίμενε κανείς ότι οι ρυθμίσεις αυτές θα επέλυαν για τις επιχειρήσεις τα προβλήματα προσφοράς εργασίας που δημιουργεί ή ύπαρξη ενός «κλειστού» επαγγέλματος και θα εξομάλυναν τις διαδικασίες αδειοδότησης των ενδιαφερόμενων επαγγελματιών. Τέλος, θα έδιναν στις επιχειρήσεις τη δυνατότητα κατάρτισης του ανθρώπινου δυναμικού τους που απασχολείται σε αυτές τις ειδικότητες, με βάση συγκεκριμένα προγράμματα, γεγονός που θα οδηγούσε σε ταχύτερη πιστοποίηση και αδειοδότηση. Επίσης, αναμενόταν ότι αυτό το πλαίσιο θα εξασφάλιζε απρόσκοπτη προσφορά ανθρώπινου δυναμικού σε ειδικότητες που αποτελούν τον κρίσιμο πυρήνα για τη λειτουργία των παραγωγικών και διεθνώς ανταγωνιστικών επιχειρήσεων.

Δυστυχώς η πραγματικότητα είναι διαφορετική!

Παρά τις προσπάθειες για την απλούστευση της διαδικασίας κατάρτισης, πιστοποίησης και  αδειοδότησης των επαγγελμάτων αυτών, σχεδόν 10 χρόνια μετά την ψήφιση του Ν. 3982/11, δεν έχουν ακόμα δρομολογηθεί οι ενέργειες που προβλέπει το θεσμικό πλαίσιο και που είναι απολύτως απαραίτητες. Η μή ενεργοποίηση καθιστά χρονοβόρα, αναποτελεσματική και αναξιόπιστη την όλη διαδικασία, επηρεάζει αρνητικά το επίπεδο γνώσεων και δεξιοτήτων που διαθέτουν οι επαγγελματίες και δημιουργεί σοβαρά προβλήματα στις επιχειρήσεις στην εξεύρεση κατάλληλου ανθρώπινου δυναμικού. Στη πράξη, ακυρώνεται η απελευθέρωση των τεχνικών επαγγελμάτων!

Ας δούμε τι προβλέπει το θεσμικό πλαίσιο και τι δεν έχει ενεργοποιηθεί:

Το ΠΔ 122/2014:

• Προσδιορίζει (Άρθρο 1, Παράγραφος 1) ως φορείς Επαγγελματικής Κατάρτισης για την υποκατάσταση επαγγελματικής προϋπηρεσίας των επαγγελματιών με επαγγελματική κατάρτιση τα Κέντρα Δια Βίου Μάθησης (ΚΔΒΜ). Επίσης, επισημαίνει ότι στα ισχύοντα Επαγγελματικά Περιγράμματα δεν περιλαμβάνεται αναφορά στις απαιτήσεις κατάρτισης, και επομένως, καλεί τον Εθνικό Οργανισμό Πιστοποίησης Προσόντων και Επαγγελματικού Προσανατολισμού (ΕΟΠΠΕΠ) να προσδιορίσει ένα γενικό πλαίσιο κατάρτισης για κάθε ένα από τα έξι ρυθμιζόμενα επαγγέλματα, που θα ανταποκρίνεται στις λειτουργίες και τις ανάγκες του κάθε επαγγέλματος και θα λειτουργεί ως θεματολόγιο, βάσει του οποίου τα ΚΔΒΜ θα δομούν τα προγράμματα κατάρτισης. Δυστυχώς οι ενέργειες αυτές δεν έχουν πραγματοποιηθεί από τον ΕΟΠΠΕΠ.  Μία τέτοια εξέλιξη θα οδηγούσε στην άρση της στασιμότητας που παρατηρείται στον τομέα της κατάρτισης, δίνοντας διέξοδο στη δεδομένη ζήτηση και προσφέροντας το πλαίσιο για την ανάπτυξη σχετιζόμενων με το κάθε επάγγελμα προγραμμάτων κατάρτισης από τα ΚΔΒΜ. Επίσης, θα ενεργοποιούσε τη δυνατότητα που δίνεται για υποκατάσταση προϋπηρεσίας με κατάρτιση και θα μείωνε σημαντικά το χρόνο αναμονής των υποψηφίων επαγγελματιών για συμμετοχή σε εξετάσεις πιστοποίησης και επομένως για την αδειοδότησή τους, διευκολύντας τις επιχειρήσεις στην εύρεση του κατάλληλου ανθρώπινου δυναμικού.
• Προβλέπει (Άρθρο 17, Παράγραφος 7) ότι οι εγκεκριμένοι φορείς επαγγελματικής κατάρτισης καταχωρούνται στο μητρώο Αδειοδοτημένων – Πιστοποιημένων Φορέων Παροχής Διά Βίου Μάθησης και ΣΥΕΠ. Δυστυχώς, μέχρι σήμερα δεν διαπιστώνεται η ύπαρξη εγκεκριμένου φορέα επαγγελματικής κατάρτισης σε συγκεκριμένα «ειδικά προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης» για τα έξι ρυθμιζόμενα τεχνικά επαγγέλματα. Αναμένεται ακόμη η έγκριση από τον ΕΟΠΠΕΠ των φορέων, ιδιωτικών και δημόσιων, που δύνανται να παρέχουν επαγγελματική κατάρτιση για τα επαγγέλματα αυτά.
• Προβλέπει επίσης (Άρθρο 9, σημείο στ’) ότι το θεωρητικό καθώς και το πρακτικό μέρος του ειδικού προγράμματος επαγγελματικής κατάρτισης που διεξάγεται σε εργαστηριακό περιβάλλον, πραγματοποιείται μέσω εκπαιδευτών, οι οποίοι προέρχονται από το «Μητρώο Εκπαιδευτών Ενηλίκων» του ΕΟΠΠΕΠ. Κάθε εκπαιδευτής διδάσκει μόνο επιμέρους ειδικότητες / ενότητες του προγράμματος για τις οποίες είναι πιστοποιημένος κατά τη Στατιστική Ταξινόμηση Επαγγελμάτων (ΣΤΕΠ − 92). Δυστυχώς, μέχρι σήμερα, ο ΕΟΠΠΕΠ δεν έχει προχωρήσει στη συγκρότηση Μητρώου εκπαιδευτών για κάθε ένα από τα έξι ρυθμιζόμενα επαγγέλματα, σύμφωνα με το ισχύον Θεσμικό Πλαίσιο.

Τέλος, ο ίδιος ο Νόμος 3982/11, άρθρο 7, καθώς και η  Απόφαση Αριθμ. Οικ. 14132/924/ΦΓ9.6.4. - 10/12/2013 άρθρο 1, ορίζουν ότι "οι προβλεπόμενες για τη χορήγηση της άδειας εξετάσεις μπορεί να διενεργούνται κατ’ επιλογή του ενδιαφερομένου και από ικανούς φορείς του δημόσιου ή ιδιωτικού τομέα, ύστερα από αδειοδότηση αυτών από τον ΕΟΠΠΕΠ​". Περιγράφονται μάλιστα, απολύτως ικανοποιητικά κριτήρια διασφάλισης της ποιότητας και της αξιοπιστίας των φορέων μέσω της συμμόρφωσης με διεθνή πρότυπα και διαδικασίες ποιότητας.

Παρά την πρόβλεψη αυτή, ο ΕΟΠΠΕΠ δεν έχει ακόμη προχωρήσει στις σχετικές ενέργειες αδειοδότησης Φορέων Διενέργειας Εξετάσεων (ΦΔΕ).  Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να δημιουργούνται καθυστερήσεις στη διενέργεια εξετάσεων, καθώς πολλές Περιφέρειες δεν διαθέτουν κατάλληλους εξεταστές και εξοπλισμό.

Συμπληρωματικά στα θέματα που αναφέρθηκαν παραπάνω και που αποτελούν υποχρέωση των εντεταλμένων δημόσιων οργανισμών, ως απόρροια του υφιστάμενου θεσμικού πλαισίου, πρέπει να υιοθετηθούν και οι ακόλουθες ρυθμίσεις:

• Οι Κοινωνικοί Εταίροι να προχωρήσουν στην ανάπτυξη ενός κοινού Σχήματος Πιστοποίησης για κάθε ρυθμιζόμενο επάγγελμα. Η ανάπτυξη του Σχήματος Πιστοποίησης θα βασίζεται σε διεθνώς αναγνωρισμένα πρότυπα ποιότητας και βέλτιστες πρακτικές και θα ενσωματώνει τις συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με την επικύρωση της μη τυπικής και άτυπης μάθησης. Επομένως, οι ΦΔΕ που θα αδειοτηθούν θα έχουν τη δυνατότητα να χρησιμοποιούν για τις εξετάσεις πιστοποίησης των υποψηφίων αυτό το κοινό Σχήμα, επιταχύνοντας τη διαδικασία και, το κυριότερο, αποδίδοντας αξιοπιστία στην όλη διαδικασία.
• Το ΠΔ 122/14 δεν προβλέπει την εξ αποστάσεως κατάρτιση και την τηλεκατάρτιση. Σήμερα, κρίνεται απαραίτητο να προβλεφθεί η δυνατότητα χρήσης αυτών των μεθόδων κατάρτισης καθώς και μεθόδων προσομοίωσης (simulation) στην εκπαιδευτική διαδικασία. Για όλα τα ρυθμιζόμενα τεχνικά επαγγέλματα η χρήση μεθόδων προσομοίωσης θα άρει την επικινδυνότητα της πρακτικής εξάσκησης, θα είναι αποτελεσματικότερη και θα υπερβεί προβλήματα που αντιμετωπίζονται σήμερα όπως ειδικά στην περίπτωση του επαγγέλματος των Χειριστών Μηχανημάτων Έργου η ύπαρξη  στη συντριπτική πλειονότητα των μηχανημάτων έργου μίας μόνο θέσης χειριστή (προβλέπεται ο εκπαιδευόμενος να βρίσκεται δίπλα στον εκπαιδευτή που χειρίζεται το μηχάνημα).
• Ο λόγος υποκατάστασης εργασιακής εμπειρίας με κατάρτιση είναι αρκετά υψηλός (0,75 ώρες κατάρτισης / ώρα εργασίας) και λειτουργεί αποθαρρυντικά για την παρακολούθηση προγραμμάτων κατάρτισης από τους ενδιαφερόμενους. Ο λόγος υποκατάστασης πρέπει να βελτιωθεί υπέρ της κατάρτισης ώστε να συντομευθεί ο συνολικός χρόνος που απαιτείται μέχρι τις εξετάσεις.

Ειδικότερη αναφορά πρέπει να γίνει στο ρυθμιζόμενο τεχνικό επάγγελμα του Χειριστή Μηχανημάτων Έργου. Πρόκειται για μια εξαιρετικά κρίσιμη ειδικότητα για τη βιομηχανία, την εξόρυξη, την ενέργεια και τις κατασκευές. Σήμερα, οι επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν έντονα προβλήματα κατά την αναζήτηση ανθρώπινου δυναμικού τόσο ποσοτικά (διαθέσιμοι αδειοδοτημένοι επαγγελματίες) όσο και ποιοτικά (επίπεδο γνώσεων και δεξιοτήτων). Πρέπει να προχωρήσουν άμεσα ρυθμίσεις όπως η εξέταση των υποψηφίων μόνο στην υποκατηγορία μηχανήματος για την οποία τους ενδιαφέρει να αποκτήσουν άδεια, η δυνατότητα εξέτασης στο χώρο εργασίας τους και με το μηχάνημα έργου της επιχείρησης κλπ.

Σήμερα είναι αναγκαίο περισσότερο παρά ποτέ,  να προχωρήσουμε στην πραγματική απελευθέρωση των ρυθμιζόμενων τεχνικών επαγγελμάτων σύμφωνα με τις ήδη υπάρχουσες προβλέψεις και ρυθμίσεις του θεσμικού πλαισίου. Δεν χρειαζόμαστε καινούργιους Νόμους! Αρκεί οι εντεταλμένοι φορείς και οργανισμοί να εφαρμόσουν τους υπάρχοντες στο πλαίσιο άσκησης των καθηκόντων τους!

Η απαίτηση αυτή εκφράζεται έντονα από τις ίδιες τις επιχειρήσεις. Εκφράζεται επίσης, και στην αυξανόμενη σχετική αρθρογραφία εκπροσώπων κλαδικών και περιφερειακών φορέων εκπροσώπησης επιχειρήσεων, επαγγελματικών φορέων και επιμελητηρίων, οργανισμών κατάρτισης κλπ. Είναι κοινή διαπίστωση ότι η τεχνική επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση δεν ανταποκρίνεται στις σύγχρονες ανάγκες των παραγωγικών και διεθνώς ανταγωνιστικών επιχειρήσεων και ότι το απόθεμα της χώρας σε τεχνικές γνώσεις και δεξιότητες μειώνεται επικίνδυνα!

Η μετάβαση σε ένα νέο παραγωγικό μοντέλο δεν είναι δυνατό να πραγματοποιηθεί χωρίς υψηλής εξειδίκευσης τεχνικούς και τεχνίτες!

Ο ΣΕΒ συμβάλει στην επίλυση των ζητημάτων που απορρέουν από το θεσμικό πλαίσιο για τα ρυθμιζόμενα τεχνικά επαγγέλματα και εργάζεται για την προώθηση των παραπάνω ρυθμίσεων σε στενή συνεργασία με όλους τους αρμόδιους δημόσιους φορείς και οργανισμούς καθώς και με τους λοιπούς κοινωνικούς εταίρους.

Του Νίκου Ι. Γαβαλάκη, Senior Advisor του Τομέα Απασχόλησης και Αγοράς Εργασίας, ΣΕΒ