Η δεύτερη επιλογή, την οποία και ακολούθησα, είναι να τα δώσεις σ’ ένα διαχειριστή να στα επενδύσει. Οφείλω να πω ότι ο δικός μου (τράπεζα του εξωτερικού) τα τελευταία δύο χρόνια έχει κάνει μία τρύπα στο νερό. Στη δική μου περίπτωση, επενδύει το 55% σε μετοχές (παγκοσμίως) και το 45% περίπου σε ομόλογα (επίσης). Δεν χάνω, αλλά δεν κερδίζω και τίποτα τρομερό με το πακέτο μου και σίγουρα είμαι κάτω απ’ τον πληθωρισμό.
Δεν τους αδικώ, έχουν γίνει τόσα πολλά τα τελευταία 2 χρόνια που είναι αδύνατον να βγάλεις άκρη - πόλεμοι, διαδοχικά κύματα της πανδημίας, κεντρικές τράπεζες που έχουν χάσει τη μπάλα… Άντε να μείνεις στον αφρό με τέτοια τρικυμία.
Εδώ είχαμε πλήρη κακοφωνία από τα μεγάλα μαγαζιά της Wall Street: στις αρχές του χρόνου η JPMorgan και η Goldman Sachs έβλεπαν περαιτέρω άνοδο των χρηματιστηρίων από τα ήδη στρατοσφαιρικά τους ιστορικά υψηλά. Από την άλλη, οι ομάδες στρατηγικής της Bank of America και της Morgan Stanley, υπό τον αρχι-αρκούδο Μάικ Γουίλσον, έβλεπαν το τέλος να έρχεται και φώναζαν πουλήστε. Τελικά αυτοί είχαν δίκιο.
Το θέμα είναι ότι τα δύο στρατόπεδα στελεχώνονται από εξαιρετικά καταρτισμένους ανθρώπους, με προσβάσεις, εμπειρία κλπ. Και παρόλα αυτά είχαν διαμετρικά αντίθετη άποψη για το που πάμε.
Παρομοίως και τώρα, αν μπείτε στην αγορά θα ακούσετε διαμετρικά αντίθετες γνώμες για το τι στρατηγική θα πρέπει να ακολουθήσετε: θα συνεχίσει η καλοκαιρινή ανάκαμψη στις αγορές; Ή θα είναι η ύφεση στην Ευρώπη – η οποία μετά βεβαιότητας σχεδόν έρχεται ένεκα της ενεργειακής κρίσης – βαθιά και συστημική; Κανείς δεν ξέρει, καθώς οι παράγοντες που επηρεάζουν την κατάσταση είναι πλέον τελείως απρόβλεπτοι (ξέρετε κανέναν που να γνωρίζει τι έχει στο μυαλό του ο Πούτιν, ή ποια πραγματικά είναι η επιμόλυνση της ευρύτερης οικονομίας της Κίνας από την κρίση στην αγορά ακινήτων στη χώρα;).
Παρόμοια αβεβαιότητα επικρατεί και στα αγαθά και την αγορά πρώτων υλών. Για παράδειγμα, παρά τον γενικό χαμό, το πετρέλαιο είναι σήμερα περίπου στα επίπεδα που ήταν πριν ξεκινήσει η Ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Και αυτό παρότι οι επαγγελματίες αναλυτές του χώρου θεωρούν ότι οι τιμές δεν ανταποκρίνονται στα επίπεδα της ζήτησης και τα διαθέσιμα αποθέματα.
Οπότε αν βάλεις το κομπόδεμα σου στις αγορές τη σήμερον ημέρα, πρέπει να είσαι έτοιμος να χάσεις σ’ ένα τελείως απρόβλεπτο διεθνές περιβάλλον.
Το αυτό ισχύει φυσικά για ακόμη πιο επισφαλείς επενδύσεις, όπως τα κρυπτονομίσματα, τα NFTs, κλπ, όπου μιλάμε για τζόγο και όχι πραγματικά για τοποθετήσεις που βασίζονται σε πραγματικές συνιστώσες. Αν μη τι άλλο, η λογική υποδεικνύει ότι σε περιβάλλον μειούμενης ρευστότητας, όπου οι κρουνοί του δωρεάν χρήματος από κυβερνήσεις και κεντρικές τράπεζες κλείνουν, τα κρυπτονομίσματα θα κατακρημνίζονται, όπως και συμβαίνει τους τελευταίους μήνες.
Οπότε τι μένει; Η ιστορία δείχνει ότι σε περιβάλλον στασιμοπληθωρισμού (παγκοσμίως τη δεκαετία του 1970, ή στην Ελλάδα τη δεκαετία του 1980), η καλύτερη επένδυση, σε πραγματικούς όρους, είναι το real estate (και η χειρότερη τα μακροπρόθεσμα ομόλογα). Ακόμη και αν μπούμε σε ύφεση, τα ενοίκια προσαρμόζονται στον πληθωρισμό και το εισόδημα που αποφέρουν συνεπάγεται καλές αποδόσεις.
Πολύ φοβάμαι, όμως, ότι όσοι δεν μπήκαμε στο χορό, έχουμε τώρα χάσει το τρένο. Μετά το ράλι των τελευταίων ετών, οι ευκαιρίες στα ακίνητα, τουλάχιστον στην Ελλάδα, σπανίζουν και οι τιμές πλέον έχουν αποκοπεί τελείως από τα πραγματικά εισοδήματα. Ήδη, οι αντιδράσεις στη θερετροποίηση της χώρας και στην εκτόξευση των τιμών αυξάνονται και ενδεχομένως να εξαναγκάσουν την κυβέρνηση (ή την επόμενη) να αλλάξει την προνομιακή μεταχείριση του χώρου και την πολιτική προσέλκυσης ξένων κεφαλαίων στο ελληνικό real estate.
Για όσους έχουν όμως ακίνητα, να μία επένδυση με σίγουρη απόδοση: η ενεργειακή αναβάθμιση του ή των σπιτιών σας ή της επιχείρησής σας. Πρώτα απ’ όλα, με τις διαθέσιμες επιδοτήσεις (Εξοικονομώ) και αυτές που θα έλθουν – καθώς και τα προνομιακά προγράμματα χρηματοδότησης από τις τράπεζες, το πιθανότερο είναι ότι για κάθε 1 ευρώ που βάζετε, θα μπορέσετε να κάνετε επενδύσεις 1.5 ευρώ, ή τελοσπάντων κάτι τέτοιο, εξαρτάται από τους όρους σας.
Δεύτερον, η επένδυση στην ενεργειακή αναβάθμιση θα δώσει υπεραξία αν θελήσετε αργότερα να πουλήσετε το αναβαθμισμένο σας ακίνητο.
Τρίτον, θα το χαρείτε αν ζείτε και δουλεύετε μέσα στο αναβαθμισμένο ακίνητο. Με κάθε καύσωνα και κάθε χιονιά, θα ευχαριστείτε την ώρα που το κάνατε. Και με την κλιματική αλλαγή, το περιβάλλον στον πλανήτη θα γίνεται όλο και πιο εχθρικό για την ανθρώπινη ζωή. Ακόμη και αν λάβουμε άμεσα, δραστικά μέτρα μείωσης των ρύπων, η υπερθέρμανση του πλανήτη θα συνεχιστεί για δεκαετίες από τη ζημιά που έχουμε ήδη προκαλέσει.
Θωρακίζοντας λοιπόν το χώρο σας, προετοιμάζεστε για το ζοφερό μέλλον που μας περιμένει.
Τέταρτον, οι τιμές της ενέργειας θα συνεχίσουν να είναι αυξημένες (ανεξαρτήτως του τι θα κάνει ο Πούτιν), καθ’ όλη τη διάρκεια της μετάβασης σε μία οικονομία μηδενικών ρύπων. Τα λεφτά που θα βάλετε, επομένως, θα τα βγάλετε και με το παραπάνω από τους λογαριασμούς, οι οποίοι δεν θα είναι για πάντα επιδοτούμενοι.
Δεν αποκλείεται μάλιστα, εκτός από τις επιχειρήσεις, στο πρόγραμμα αγοράς δικαιωμάτων εκπομπής ρύπων να μπουν κάποια στιγμή αυτή τη δεκαετία - ή έστω την επόμενη - και οι κατοικίες. Με άλλα λόγια, όπως οι βαριές βιομηχανίες σήμερα, θα πληρώνουμε κάποια στιγμή κι εμείς για τις εκπομπές ρύπων των σπιτιών μας. Η σχετική νομοθετική πρόταση της Κομισιόν δεν προχώρησε προς το παρόν, αλλά ίσως επανέλθει στο μέλλον. Και σε κάθε περίπτωση, μπορεί να επανέλθει από την πίσω πόρτα: Π.χ, μελλοντικές περικοπές στον ΕΝΦΙΑ μπορεί να εξαρτώνται από την ενεργειακή βαθμίδα του σπιτιού σας ή του επαγγελματικού σας ακινήτου.
Απ’ το να κρατάτε λοιπόν λεφτά στην τράπεζα να σας τα τρώει ο πληθωρισμός, ή να παίρνετε ρίσκα στις αγορές που δεν είστε έτοιμοι να αποδεχθείτε, μπορείτε να επενδύσετε στο πρασίνισμα του ή των ακινήτων σας. Όπως και με άλλες πράσινες επενδύσεις, χασούρα δεν θα έχετε.
Για παράδειγμα, η σωρευτική απόδοση του Ευρωπαϊκού δείκτη εταιρειών που δραστηριοποιούνται στην πράσινη ενέργεια (European Renewable Energy Index) τα τελευταία 3 χρόνια είναι 83% (πηγή). Παρά το πισωγύρισμα των τελευταίων μηνών ελέω Πούτιν, η κατεύθυνση της πολιτικής, των κανόνων της αγοράς, των φορολογικών και επενδυτικών κινήτρων, σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, είναι σαφής και είναι προς την εξοικονόμηση ενέργειας και το πρασίνισμα της οικονομίας.
Ανεβείτε στο βαγόνι.
