Εδώ υπάρχει το εξής παράδοξο. Όπως δείχνουν πρόσφατες έρευνες στις ΗΠΑ, οι εργαζόμενοι (τουλάχιστον στον ιδιωτικό τομέα), δουλεύουν «περισσότερο» σήμερα, λόγω της οικονομικής κρίσης από ότι πριν από αυτή, στις αρχές και τα μέσα της προηγούμενης δεκαετίας. Έχω την αίσθηση όμως, ότι συμβαίνει το ίδιο και στη χώρα μας.

Αλλά υπάρχει μια «ενστικτώδης» αιτία για αυτό, που ονομάζεται φόβος. Και αυτός, είναι ο αποφασιστικός παράγοντας σε αυτή την αύξηση παραγωγικότητας. Είναι λογικό. Όταν γύρω μας απολύονται άνθρωποι από τις εργασίες τους και οι επιχειρήσεις αναγκάζονται να μειώσουν το προσωπικό τους για να επιβιώσουν, δεν μπορούμε παρά να ανησυχούμε ότι μπορεί να είμαστε οι επόμενοι στη σειρά για να απολυθούμε. Το ένστικτο της επιβίωσης μας δίνει ώθηση και πιέζουμε τους εαυτούς μας να εργαστούμε περισσότερο, για να μην καταλήξουμε χωρίς δουλειά. Επιτυγχάνουμε περισσότερα, κάτι το οποίο, μπορεί να ακούγεται καλό, αλλά επικυρώνει το παραπάνω συμπέρασμα (δηλαδή την αύξηση της παραγωγικότητας) και κατά συνέπεια το παράδοξο του θέματος.

Είναι καλό αυτό; Αν κρίνω από τον τομέα μου, οι άνθρωποι εργάζονται περισσότερες ώρες, κάτι που πιστεύω πως συμβαίνει σε όλους τους κλάδους σε όλες τις χώρες του πλανήτη. Και σε αυτό δεν συμπεριλαμβάνεται η γκρίζα εργασία, η οποία καθίσταται δυνατή και από την τεχνολογία (δηλαδή η επέκταση του ωραρίου στο σπίτι, δουλεύοντας στο κομπιούτερ) μετά από μια ημέρα κανονικής εργασίας.

Ωστόσο, ο κίνδυνος παραμένει και ακόμα και αν δεν βρεθούν εκτός αγοράς, από την αύξηση του κόστους ζωής που προκύπτει σε βασικά είδη, όπως τα καύσιμα, οι λογαριασμοί και οι τιμές των αγαθών εν γένει – ενώ η παραπάνω εργασία που παράγεται, δεν αμείβεται αντίστοιχα περισσότερο. Βέβαια, εδώ μπορεί να υπάρχει και μια ευκαιρία για αύξηση της ανταγωνιστικότητας (προσώπων, εταιρειών, προϊόντων, κλάδων και εν τέλει της χώρας), αλλά χρειάζονται πολύ περισσότερα για να γίνουμε πιο ανταγωνιστικοί από την αύξηση της παραγωγικότητας λόγω ανάγκης.