Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε, μιλώντας στο “Βήμα της Κυριακής” ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών Κωστής Χατζηδάκης η φορολόγηση των ελεύθερων επαγγελματιών είναι“ένα ζήτημα ξεχωριστό”, αλλά και συνδεόμενο με τις πρωτοβουλίες της κυβέρνησης για την αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής.
“Δεν βάζουμε στο στόχαστρο κάθε ελεύθερο επαγγελματία. Διότι, αρκετοί ελεύθεροι επαγγελματίες δεν φοροδιαφεύγουν. Πάντως δεν είναι λογικό πολλοί εργοδότες να εμφανίζονται με χαμηλότερα εισοδήματα από τον υπάλληλό τους που αμείβεται με τον κατώτατο μισθό. Επομένως, χωρίς να αυξήσουμε τους φορολογικούς συντελεστές, θα επικεντρωθούμε σε όσους φοροδιαφεύγουν. Επεξεργαζόμαστε μια λύση, η οποία λαμβάνοντας υπόψη τις επιταγές του Συντάγματος και τη νομολογία των δικαστηρίων, θα μας επιτρέψει να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα έτσι ώστε να τεθούν οι βάσεις για ένα πιο δίκαιο φορολογικό σύστημα που στο τέλος της διαδρομής θα οδηγεί και σε χαμηλότερους φορολογικούς συντελεστές” τόνισε ο υπουργός.
Να σημειωθεί, ότι με βάση πληροφορίες, το ΙΟΒΕ καταγράφει μια σειρά από προτάσεις, ειδικά σε σχέση με την “άμεση επιστροφή” απτού οφέλους στον καταναλωτή που συνδράμει στη μάχη κατά της φοροδιαφυγής, ειδικά, σε κλάδους με μεγάλες επιδόσεις φοροδιαφυγής. Πάντως, παρά το ότι το σχετικό πλαίσιο υπήρξε, τελικά δεν απέδωσε και ήδη “ζεσταίνονται” οι μηχανές για τη διόρθωσή του.
Ενδεικτικά, η χώρα μας το 2019 ήταν ουραγός μαζί με τη Ρουμανία και τη Μάλτα, καταγράφοντας τις μεγαλύτερες απώλειες ΦΠΑ, ενώ το 2020 η κατάσταση σταδιακά αλλάζει και από τις τελευταίες θέσεις η Ελλάδα βρίσκεται στις πρώτες σε ό,τι αφορά τη μείωση φοροδιαφυγής στον ΦΠΑ, μαζί τη Γερμανία την Ουγγαρία και τις Κάτω Χώρες.
Την καλύτερη εικόνα εμφανίζουν η Φινλανδία (1,3%), η Εσθονία (1,8%) και η Σουηδία (2%). Σε απόλυτους αριθμούς, το μεγαλύτερο έλλειμμα ΦΠΑ καταγράφεται σε Ιταλία με 26,2 δισ. ευρώ και στη Γαλλία με 14 δισ. ευρώ. Όπως αναφέρεται στην έκθεση η σημαντική μείωση του 2020, προέρχεται κυρίως από την ουσιαστική αύξηση της συμμόρφωσης, εξαιτίας και της μείωσης φορολογικών συντελεστών από την κυβέρνηση.
Μελέτες και προτάσεις
Να σημειωθεί, πάντως, ότι με βάση μελέτη του ΙΟΒΕ η μείωση του “κενού” με την εντατική διείσδυση των ηλεκτρονικών πληρωμών ενισχύει τη φορολογική συμμόρφωση. Μάλιστα, το Ινστιτούτο προτείνει, συμπληρωματικά μέτρα προς αυτή την κατεύθυνση, όπως η άμεση επιστροφή στον καταναλωτή ενός ποσοστού επί της αξίας στοχευμένων ηλεκτρονικών αγορών, η επέκταση του μηχανισμού κινήτρων και αντι-κινήτρων για ηλεκτρονικές πληρωμές στην πλευρά των επαγγελματιών, καθώς και παρεμβάσεις στο ρυθμιστικό πλαίσιο, όπως η επέκταση της εφαρμογής υποχρεωτικής αποδοχής ηλεκτρονικών πληρωμών σε όλους τους επαγγελματίες.
Οι “πονοκέφαλοι”
Συνδεδεμένο με το θέμα της νέας νομοθεσίας φορολόγησης των ελεύθερων επαγγελματιών είναι και το θέμα της διαχείρισης των κόκκινων δανείων του κλάδου, που έχουν δοθεί με “ενέχυρο” τις πρώτες κατοικίες. Ουσιαστικά, είναι ένα σύνθετο ζήτημα με πολλαπλές διαστάσεις, κοινωνικές και μη, που οδηγεί, όμως, πολλούς επαγγελματίες σε μια “γκρίζα ζώνη” λειτουργίας. Δηλαδή, έχοντας κόκκινα δάνεια και αντιμετωπίζοντας, συχνά, και αναγκαστικά μέτρα, κινούνται στο “λυκόφως” της αγοράς, με σκιώδη λειτουργία, που ωστόσο συντηρεί στρεβλώσεις και φοροδιαφυγή. Μια, ωστόσο. επιθετική προσέγγιση, με άσκηση πίεσης, που με την επέκταση, βέβαια, των ψηφιακών πληρωμών, θα γίνει πράξη, θα τους οδηγήσει σε αδιέξοδο με πολλαπλές κοινωνικές και πολιτικές συνέπειες.
Πάντως, είναι δεδομένο, ότι ένα από τα βασικά σημεία προσοχής του οικονομικού επιτελείο έχει να κάνει με την ανάγκη να “κρατηθεί” μια σχετική ισορροπία μεταξύ της ανάγκης επιβίωσης μια μεγάλης κοινωνικής ομάδας.
Σημειώνεται ότι για το θέμα των «κόκκινων» δανείων, ο Κ. Χατζηδάκης ανέφερε ότι “σταθερή πολιτική μας είναι να καλύπτουμε τους πράγματι ευάλωτους χωρίς, όμως, να λαϊκίζουμε. Αλλά και χωρίς να δίνουμε τη δυνατότητα σε διάφορος πονηρούληδες να παριστάνουν τους ευάλωτους. Μας ενδιαφέρει, επίσης, να υπάρχει διαφάνεια στις σχέσεις μεταξύ των servicers και των δανειοληπτών. Να υπάρχει ενημέρωση ανά πάσα στιγμή και πληροφόρηση αντίστοιχη με αυτή που δίνουν οι τράπεζες στους πελάτες τους. Δεν είναι πολύ! Αλλά δεν έχει κατοχυρωθεί. Το κατοχυρώνουμε λοιπόν. Και θεσπίζουμε ποινές για τους servicers, αν κρατούν στο σκοτάδι του δανειολήπτες. Μέσα στις παρεμβάσεις του νομοσχεδίου θα είναι και ουσιαστικές βελτιώσεις στον εξωδικαστικό μηχανισμό ώστε να ενισχυθεί η προστασία των ευάλωτων. Τι θα κάνουμε; Πρώτον, θα βελτιώσουμε τον αλγόριθμο (τον μαθηματικό τύπο δηλαδή) του εξωδικαστικού μηχανισμού, ώστε οι αυτοματοποιημένες ρυθμίσεις δανείων που προτείνει να είναι ευνοϊκότερες για όλους τους δανειολήπτες. Και, δεύτερον, ειδικά για τους ευάλωτους δανειολήπτες, οι servicers θα είναι υποχρεωμένοι να δεχθούν τις ρυθμίσεις που προτείνει ο εξωδικαστικός μηχανισμός!”.
Δυο μέτρα και δυο σταθμά;
Άλλη μια διάσταση που προκαλεί “πονοκέφαλο” είναι το τι θα γίνει με την “πειθάρχηση” σε νέο φορολογικό πλαίσιο των “ευγενών” επαγγελμάτων, όπως γιατροί, δικηγόροι κτλ, όπου οι επιδόσεις φοροδιαφυγής είναι μεγάλες. Εκεί, vis a vis με επαγγέλματα τεχνικής φύσεως, όπου και εκεί η φοροδιαφυγή είναι μεγάλη, όπως αναφέρουν γνώστες της όλης κατάστασης, θα πρέπει να κρατηθεί μια ισορροπία, ώστε να μη φανεί ως “ταξικό” το όλο “κυνήγι”.
Πάντως, ο κ. Χατζηδάκης έστειλε το μήνυμα. “Στο μεθεπόμενο υπουργικό συμβούλιο θα συζητήσουμε και αμέσως μετά θα νομοθετήσουμε, θα εξειδικεύσουμε και θα εφαρμόσουμε τις δέκα πρωτοβουλίες που εξαγγείλαμε για τη φοροδιαφυγή. Τη διασύνδεση, δηλαδή, των POS με τις ταμειακές μηχανές, την καθολική εφαρμογή του MyData, τον αποκλεισμό των παραβατών λαθρεμπορίας από τη συνεργασία με τις εταιρείες εμπορίας καυσίμων, κλπ” επισήμανε, πάντως, από την πλευρά του στην συνέντευξή του ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών Κωστής Χατζηδάκης, προσθέτοντας ότι “για όλα αυτά βασιζόμαστε στις νέες τεχνολογίες. Βασιζόμαστε, όμως, επίσης και στη βούλησή μας να μην βάλουμε νερό στο κρασί μας. Και να δώσουμε αποφασιστικά τη μάχη για τη φοροδιαφυγή”.
Οι στόχοι
Υπενθυμίζεται, ότι στον περιορισμό κατά 2 δισ. ευρώ της φοροδιαφυγής από ΦΠΑ στοχεύει η κυβέρνηση. Πρόκειται για το φορολογικό κενό στον ΦΠΑ που αποτελεί ένα από τους βασικούς στόχους για το οικονομικό επιτελείο με το βάρος το επόμενο διάστημα να πέφτει στην σύγκλιση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο προκειμένου το έλλειμμα στην είσπραξη να πέσει στο 9% το 2026.
Σύμφωνα με την Κομισιόν το 2019 το κενό ΦΠΑ στην Ελλάδα ήταν 23,4% με την χώρα μας να είναι ουραγός μαζί με τη Ρουμανία και τη Μάλτα καταγράφοντας τις μεγαλύτερες απώλειες στο φόρο. Από το 2020 η κατάσταση άρχισε να αλλάζει με το εισπρακτικό κενό να συρρικνώνεται και να υποχωρεί σε πρώτη φάση στο 19,7%.
Σύμφωνα με πηγές του υπουργείου Οικονομικών σήμερα βρισκόμαστε κοντά στο 15% και στόχος είναι να πέσει στο 9% τα επόμενα δύο χρόνια. Πάντως η αύξηση της εισπραξιμότητας του φόρου έχει αποφέρει πρόσθετα έσοδα της τάξεως των 2 δισ. ευρώ από το 2019 μέχρι σήμερα με τα επιπλέον 500 εκατ. ευρώ να προέρχονται κατά κύριο λόγο από την αύξηση του φόρου εισοδήματος στα νομικά πρόσωπα. Αντίστοιχα κέρδη στα ταμεία του κράτους εκτιμάται πως θα φέρει και η μείωση της απόστασης από το 15% στο 9%.
Αν και στο προσχέδιο του προϋπολογισμού για το 2024 δεν υπάρχει εκτίμηση για τα ύψος των εσόδων από τον περιορισμό της φοροδιαφυγής τα μέτρα που δρομολογούνται από το 2024 με επίκεντρο τους ελεύθερους επαγγελματίες εκτιμάται ότι θα έχουν σημαντικά αποτελέσματα σε συνδυασμό με την ενίσχυση των κινήτρων για ηλεκτρονικές πληρωμές.
Ειδικότερα από το νέο έτος:
1. Ολοκληρώνεται η διασύνδεση των ταμειακών μηχανών με τα POS τους πρώτους μήνες του 2024 (αφορά 450.000 περίπου επιχειρήσεις). Έτσι θα πιστοποιείται ότι κάθε συναλλαγή POS θα καταγράφεται στην ταμειακή μηχανή και τα δεδομένα θα διαβιβάζονται σε σχεδόν πραγματικό χρόνο στην ΑΑΔΕ.
2. Καθίστανται μέσα στο 2024 υποχρεωτικά τα ηλεκτρονικά τιμολόγια. Ώστε οι συναλλαγές να διασταυρώνονται και να επαληθεύονται σε πραγματικό χρόνο. Παράλληλα αυξάνονται, αυτοματοποιούνται και ψηφιοποιούνται οι έλεγχοι των φορολογικών αρχών. Πλέον τα έσοδα που δηλώνονται δεν μπορούν να υπολείπονται από αυτά που προκύπτουν από την ηλεκτρονική πληροφόρηση, ενώ ως τιμολόγια εξόδων θα προσμετρώνται για φορολογικούς σκοπούς μόνο όσα έχουν διαβιβασθεί ηλεκτρονικά στο myDATA. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι από τις δηλώσεις του ΦΠΑ και τις δηλώσεις εισοδήματος τις δύο χρονιές που έπονται (2024 και 2025) δεν θα μπορεί κάποιος να δηλώσει έσοδα ή έξοδα που δεν θα βρίσκονται στο myDATA. Για την ακρίβεια θα μπορεί να δηλώσει μόνο παραπάνω έσοδα ή λιγότερα έξοδα πληρώνοντας και στις δύο περιπτώσεις παραπάνω φόρο.
3. Εφαρμόζονται καθολικά τα ηλεκτρονικά βιβλία (myDATA). Τα έσοδα που δηλώνονται δεν μπορεί να υπολείπονται από αυτά που προκύπτουν από την ηλεκτρονική πληροφόρηση (myDATA, ταμειακές-POS), ενώ ως τιμολόγια εξόδων θα προσμετρώνται για φορολογικούς σκοπούς μόνο όσα έχουν διαβιβαστεί ηλεκτρονικά στο myDATA. Η επέκταση του myDATA βρίσκεται σε εξέλιξη και η πλήρης εφαρμογή θα ολοκληρωθεί εντός του 2024.
4. Επεκτείνεται η υποχρέωση κατοχής συστήματος ηλεκτρονικών πληρωμών (EFT/POS) στους υπόλοιπους κλάδους της λιανικής αγοράς που σήμερα δεν έχουν την υποχρέωση. Οι ηλεκτρονικές συναλλαγές οδήγησαν στην αύξηση των εσόδων από τον ΦΠΑ και στον περιορισμό της διακίνησης «μαύρου» χρήματος και η επέκτασή τους θα διευρύνει τη φορολογική βάση, θα διευκολύνει το έργο των ελεγκτικών μηχανισμών και θα περιορίσει τα περιθώρια φοροδιαφυγής.
5. Θεσμοθετείται η υποχρέωση αγοραπωλησίας ακινήτων μόνο με τραπεζικά μέσα πληρωμής. Τα συμβόλαια αγοραπωλησίας ακινήτων θα αναγράφουν υποχρεωτικά την εξόφληση του τιμήματος μεταβίβασης αποκλειστικά με τραπεζικά μέσα πληρωμής. Στόχος, να καταργηθεί η δυνατότητα αγοράς ακινήτων με μετρητά, η οποία συντηρεί φαινόμενα φοροδιαφυγής και ξεπλύματος βρώμικου χρήματος. Σημειώνεται ότι από την έναρξη λειτουργίας της πλατφόρμας myPROPERTY (Μάρτιος 2021) έχουν καταχωριστεί 42.613 δηλώσεις μεταβίβασης ακινήτων, το τίμημα των οποίων εξοφλήθηκε αποκλειστικά με μετρητά και ανέρχεται αθροιστικά στα 462.493.710,3 €. Έχουν καταχωριστεί επιπλέον 41.741 δηλώσεις μεταβίβασης ακινήτων το τίμημα των οποίων εξοφλήθηκε εν μέρει μόνο με μετρητά και ανέρχεται αθροιστικά στα 2.980.580.395.13€ (το ποσό είναι το συνολικό για τις δηλώσεις αυτές, διότι δεν καταχωρείται διακριτά το ποσό που καταβάλλεται με μετρητά). Συνολικά οι μεταβιβάσεις που έγιναν αποκλειστικά ή εν μέρει με μετρητά αποτελούν το 24,9 % του συνόλου των μεταβιβάσεων (μία στις τέσσερις).
6. Ενεργοποιείται το ψηφιακό δελτίο αποστολής (πιλοτικά από τις αρχές του 2024 και πλήρως πριν από το τέλος του ίδιου έτους) με στόχο να γίνεται σε πραγματικό χρόνο (real time) η παρακολούθηση των διακινούμενων αγαθών.
7. Αυξάνεται το πρόστιμο χρήσης μετρητών άνω των 500 ευρώ, σε ποσό διπλάσιο της συναλλαγής, με ενίσχυση των ελέγχων για εφαρμογή του μέτρου μέσω ψηφιακής πληροφόρησης.
8. Θεσμοθετείται η πληρωμή της πλειονότητας των κοινωνικών και προνοιακών επιδομάτων (επιδόματα τέκνων, επίδομα γέννησης, επιδόματα ανεργίας) μέσω χρεωστικών καρτών. Σε συνδυασμό με την διασύνδεση των ταμειακών μηχανών με τα POS, το μέτρο αποκλείει την διοχέτευση των επιδομάτων προς την παραοικονομία.
Γιώργος Αλεξάκης
