Σύμφωνα με στελέχη της αγοράς ένα στα δέκα βιβλία πωλήθηκαν από τις αλυσίδες. Ωστόσο και πάλι παρά την καραντίνα η αναγνωσιμότητα δε φαίνεται να αυξάνεται.

Με βάση τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ το δεύτερο τρίμηνο του 2020 ο κύκλος εργασιών στο σύνολο των επιχειρήσεων λιανικής πώλησης βιβλίων να υποχωρήσει κατά 19,4% σε σχέση με το β’ τρίμηνο 2019 και κατά 9% σε σχέση με το α’ τρίμηνο 2020 (πηγή: ΕΛΣΤΑΤ).

Να σημειωθεί ότι τον Αύγουστο ο κύκλος εργασιών των επιχειρήσεων λιανικής πώλησης βιβλίων με υποχρέωση τήρησης διπλογραφικών βιβλίων ενισχύθηκε κατά 14,2% σε σχέση με τον Αύγουστο του 2019 ενώ αύξηση 20% κατεγράφη στον τζίρο της κατηγορίας βιβλία- χαρτικά- λοιπά είδη τον Οκτώβριο, δηλαδή λίγο πριν το δεύτερο lockdown.

Παράλληλα, η «Έρευνα χαρτογράφησης της επιχειρηματικής δραστηριότητας των εκδοτικών επιχειρήσεων» (ΕΧΕΕ), διεξάγεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα, με πρωτοβουλία του Οργανισμού Συλλογικής Διαχείρισης Έργων του Λόγου (ΟΣΔΕΛ), μετά από αίτημα των εκδοτών, και καλύπτει τη χρονική περίοδο 2017-2019.

Τα βασικά συμπεράσματα της «Έρευνας χαρτογράφησης της επιχειρηματικής δραστηριότητας των εκδοτικών επιχειρήσεων», συνοψίζονται στα παρακάτω:

• Περισσότερες από 1 στις 4 σημερινές εκδοτικές επιχειρήσεις ιδρύθηκαν κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης, δηλαδή μετά το 2008.
• Το 86,6% της χρηματοδότησης των επιχειρήσεων προέρχεται από αυτοχρηματοδότηση.
• Οι 3 στους 4 τίτλους με νέο ISBN (75%), της τριετίας 2017-2019, εκδόθηκαν μόνο σε έντυπη μορφή, ενώ οι τίτλοι που εκδόθηκαν μόνο σε ηλεκτρονική μορφή, αντιπροσωπεύουν μόλις το 2% του συνολικού αριθμού νέων τίτλων.
• Σήμερα στην Ελλάδα, η μέθοδος της ψηφιακής εκτύπωσης εφαρμόζεται μαζικά από το ½ (51%) των εκδοτικών επιχειρήσεων.
• Τα συνολικά έσοδα των εκδοτικών επιχειρήσεων κατά την τριετία 2017-2019 εκτιμώνται, με βάση την έρευνα, σε 690 εκατ. ευρώ.
• Κατά την τριετία 2017-2019 τα έσοδα των εκδοτικών επιχειρήσεων, σε σχέση τις κατηγορίες βιβλίων, κατανέμονται ως εξής: o 23% των εσόδων από την πώληση πανεπιστημιακών/επιστημονικών o 17% από την πώληση βιβλίων λογοτεχνίας o 14% από την πώληση σχολικών o 9% από την πώληση παιδικών/εφηβικών βιβλίων o 37% από πωλήσεις βιβλίων γενικού περιεχομένου (τεχνικά, πρακτικά, κτλ.)
• Τα έσοδα από πώληση δικαιωμάτων αντιπροσωπεύουν μόλις το 0,1% των συνολικών εσόδων.
• Το 67% των εσόδων αφορά πωλήσεις καταλόγου, έναντι 33% που αφορά νέες κυκλοφορίες.
• Τα έσοδα από πωλήσεις βιβλίων σε ηλεκτρονική μορφή (e-books), αντιπροσωπεύουν μόλις το 2% των συνολικών εσόδων.
• Μόλις το 6%-7% των επιχειρήσεων δαπανούν για διαφημιστικούς σκοπούς, ποσό που υπερβαίνει ετησίως τις 10.000€.
• Τα προβλήματα που απασχολούν σήμερα τις εγχώριες εκδοτικές επιχειρήσεις δείχνουν να διαφοροποιούνται σημαντικά, ανάλογα με το μέγεθός τους.

Αναλυτικά σε σχέση με τις πωλήσεις:

• Η εκτίμηση των συνολικών εσόδων των εκδοτικών επιχειρήσεων προκύπτει από την Έρευνα Εκδοτικών Επιχειρήσεων του ΟΣΔΕΛ, με προβολή στο σύνολο των επιχειρήσεων της Βάσης.
• Κατά την τριετία 2017-2019, τα συνολικά έσοδα των εκδοτικών επιχειρήσεων, ανέρχονται σε 689.181.382 €.2  Τα έσοδα των εκδοτικών επιχειρήσεων το 2019 (220.718.372€) εμφανίζουν μείωση, κατά 19.106.559€ (-8%), σε σύγκριση με το 2018.
• Από την ανάλυση των δηλωθέντων συνολικών εσόδων των εκδοτικών επιχειρήσεων προκύπτει, ότι το 10,1% των επιχειρήσεων (128 επιχειρήσεις) συγκεντρώνει το 78% των συνολικών εσόδων των επιχειρήσεων (537.696.887€).
• Το 8% των εκδοτικών επιχειρήσεων εμφανίζουν έσοδα τριετίας >=1.000.000€, ενώ το 26% (1 στις 4), από 150.000€ έως 999.999€. Ωστόσο, το 50% των εκδοτικών επιχειρήσεων εμφανίζει έσοδα, λιγότερα από 150.000€.
• Τα έσοδα από πώληση δικαιωμάτων αντιπροσωπεύουν μόλις το 0,1% των συνολικών εσόδων.  Το 67% των εσόδων αφορά πωλήσεις καταλόγου (backlist), έναντι 33% που αφορά νέες κυκλοφορίες. Η σχέση αυτή δεν έχει μεταβληθεί στην τριετία 2017-2019.
• Τα έσοδα από πωλήσεις βιβλίων σε ηλεκτρονική μορφή (e-books), αντιπροσωπεύουν μόλις το 2% των συνολικών εσόδων.
• Από τον υπολογισμό των μεριδίων, με βάση τον συνολικό μέσο όρο των δηλωθέντων ποσοστών, προκύπτει ότι το μεγαλύτερο μερίδιο (37%) κατέχει η κατηγορία βιβλίων γενικού περιεχομένου. Αντιθέτως, με βάση την προβολή των δηλωθέντων ποσοστών στα έσοδα κάθε επιχείρησης, το μεγαλύτερο μερίδιο (42%) κατέχουν τα πανεπιστημιακά/επιστημονικά βιβλία.

Πρόκειται για δύο διαφορετικούς τρόπους υπολογισμού, που θα πρέπει να συνεκτιμηθούν.

Η «Έρευνα χαρτογράφησης της επιχειρηματικής δραστηριότητας των εκδοτικών επιχειρήσεων» είναι ποσοτική και πραγματοποιήθηκε με τη χρήση δομημένου ερωτηματολογίου, που περιλαμβάνει 73 ερωτήσεις (μεταβλητές), κλειστού και ανοικτού τύπου. Δειγματοληπτικό πλαίσιο της ΕΧΕΕ αποτελεί η βάση των εγγεγραμμένων εκδοτικών επιχειρήσεων του ΟΣΔΕΛ, η οποία, σύμφωνα με την τελευταία επικαιροποίηση (24/06/2020), περιλαμβάνει 1.269 εκδοτικές επιχειρήσεις.

Η έρευνα πραγματοποιήθηκε από τον Φεβρουάριο έως τον Ιούνιο του 2020. Ο σχεδιασμός, η μεθοδολογία, η καταγραφή και αξιολόγηση των δεδομένων έγινε από την Public Issue. Η έρευνα πεδίου (συλλογή ερωτηματολογίων) υλοποιήθηκε, κατά το ίδιο διάστημα, από τον ΟΣΔΕΛ. Στην ΕΧΕΕ ανταποκρίθηκαν, κατά κύριο λόγο, μεγάλες και μεσαίες επιχειρήσεις του χώρου. Το πραγματοποιηθέν μέγεθος του δείγματος ανέρχεται σε 134 επιχειρήσεις.

Το ποσοστό απόκρισης της έρευνας (response rate) ανέρχεται σε 10,6%, εάν ληφθεί ως βάση το σύνολο των εγγεγραμμένων επιχειρήσεων, που περιλαμβάνονται σήμερα στη βάση του ΟΣΔΕΛ. Ωστόσο, ένας σημαντικός αριθμός επιχειρήσεων (467), που αντιπροσωπεύουν σχεδόν το 37% του κλάδου, θεωρούνται εκδοτικά «αδρανείς», κατά την τελευταία τριετία, εκδίδοντας μόνο έναν νέο τίτλο (322 επιχειρήσεις, 25,4%) εξέδωσαν 1 τίτλο ή και κανέναν (145 επιχειρήσεις, 11,4%).

Κατά συνέπεια, εάν θεωρηθούν εκδοτικά «ενεργές» οι επιχειρήσεις που εξέδωσαν στην τριετία 2017-2019, κατ’ ελάχιστο, ≥2 βιβλία, τότε η βάση αναφοράς περιορίζεται σε 802 επιχειρήσεις και το ποσοστό απόκρισης υπολογίζεται σε 16,7%. Τα αποτελέσματα της έρευνας σταθμίστηκαν, εκ των υστέρων (ex-post), με βάση τον όγκο της συνολικής βιβλιοπαραγωγής των επιχειρήσεων, κατά την τριετία 2017- 2019.

Τα στοιχεία της βιβλιοπαραγωγής προέρχονται από τη βάση εγγεγραμμένων επιχειρήσεων του ΟΣΔΕΛ (επικαιροποιημένα στοιχεία της 24ης Ιουνίου 2020).

Στο μεταξύ με βάση την ΕΛΣΤΑΤ την περίοδο 2011-2019 εξαφανίσθηκε από τον χάρτη το 35% των επιχειρήσεων που είχαν ως κύρια δραστηριότητα τη λιανική πώληση βιβλίων. Από 2.484 επιχειρήσεις το 2011 στο τέλος του 2019 είχαν μείνει 1.614. Η μεγαλύτερη μείωση καταγράφηκε το 2018 (-8,4%) και το 2015 (-7,3%).

Τα λουκέτα στα βιβλιοπωλεία, -την περίοδο 2014-2016 έκλεισε το δίκτυο Ελευθερουδάκη, λουκέτα έβαλε η αλυσίδα Παπασωτηρίου ενώ έκλεισε το 2013 και το βιβλιοπωλεία της Εστίας- έφεραν και συρρίκνωση στον τζίρο. Ο κύκλος εργασιών υποχώρησε το 2019 στα 229,9 εκατ. ευρώ, καταγράφοντας μείωση 25,6% σε σύγκριση με το 2011, που είχε διαμορφωθεί στα 308,9 εκατ. ευρώ, με τη μεγαλύτερη πτώση να σημειώνεται το 2012 (-19,6%) και το 2015 (-4,6%).