Του Γιώργου Αλεξάκη

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο Reporter Inside Information Magazine - Ιούλιος 2023

Βέβαια, προβληματισμένοι είναι οι τυποποιητές, ειδικά όσοι δεν έχουν μεριμνήσει για συμβόλαια με καλές τιμές ή δεν έχουν υποδομές αποθεματοποίησης και πρέπει να τροφοδοτήσουν τους διεθνείς πελάτες τους με προϊόν, συχνά με ζημίες. Επίσης, σε πίεση αναμένεται να βρεθούν όσοι καταναλωτές δεν έχουν πρόσβαση σε ιδιοπαραγωγή, καθώς τους επόμενους μήνες αναμένεται να περάσει στο “ράφι” με μεγαλύτερη ένταση, όλο το εύρος των ανατιμήσεων, καθώς θα έχουν εξανεμιστεί και τα αποθέματα με τιμολογήσεις πιο χαμηλές. Ήδη, η μέση λιανική τιμή, ανά κιλό, με βάση τα στοιχεία από την ΕΛΣΤΑΤ, στα έλαια, έχει “διψήφιο αυξητικό πρόσημο”, σε ετήσια βάση, ενώ για τις τελευταίες εβδομάδες, το Δελτίο Τιμών του Συνδέσμου Ελαιοκομικών Δήμων Κρήτης (ΣΕΔΗΚ), δίνει τιμή παραγωγού που υπερβαίνει τα 6,5 ευρώ, για προϊόντα πολλών ελαιοκομικών ζωνών.

Αιτίες

Βασικός λόγος της εκτόξευσης, φέτος, των τιμών, όπως μεταφέρουν, παράγοντες της αγοράς, είναι η κάθετη πτώση της παραγωγής στην Ισπανία, που οφείλεται στην ξηρασία. Να σημειωθεί ότι η Ισπανία έδινε μέχρι το 2021 το 50% και πλέον της παγκόσμιας παραγωγής ελαιολάδου ετησίως, και φέτος από το 1,7 εκατ. τόνους έπεσε στο επίπεδο των 660.000 τόνων. Για του χρόνου, δε, λόγω της έντονης ξηρασίας, και φέτος, οι προβλέψεις είναι άκρως απαισιόδοξες. Η, δε, Ιταλία αναμένεται να παράξει φέτος περίπου 300.000 τόνους ελαιόλαδο, μια χώρα, οι ανάγκες της οποίας καλύπτονται από περίπου 350.000 τόνους.

Τούτου δοθέντος η Ισπανική αγορά στράφηκε στην Ελλάδα, (όπως αναμένεται να συνεχίσει να κάνει και το επόμενο διάστημα) για κάλυψη των απωλειών. Βέβαια η Ελλάδα σταθερά παράγει περίπου 300.000 - 350.000 τόνους και βέβαια δεν μπορεί να καλύψει, όλα τα κενά. Ως αποτέλεσμα οι τιμές ανέβηκαν μια και ακόμη και τυποποιητές, μπήκαν στον “πειρασμό” και έδωσαν “χύδην” ποσότητες κερδίζοντας ρευστότητα. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε περιόδους αιχμής του περασμένου χειμώνα δεν υπήρχαν καν βυτία για μεταφορές στην Ισπανία, λόγω της συνεχούς πορείας εξαγωγών.

Αξίζει να σημειωθεί ότι στο ενδεκάμηνο Ιανουαρίου-Νοεμβρίου 2022 τριψήφια αύξηση κατά 478,4% κατέγραψαν οι εξαγωγές παρθένου ελαιολάδου στην Ισπανία, (ήταν βέβαια πολύ χαμηλές πριν), ενώ οι εξαγωγές σπόρων και ελαιωδών καρπών αυξήθηκαν κατά 1.361%) σύμφωνα με το Γραφείο Εμπορικών και Οικονομικών Υποθέσεων της ελληνικής πρεσβείας στη Μαδρίτη. Για το 2022, μάλιστα, το διμερές εμπόριο μεταξύ Ελλάδας και Ισπανίας όχι μόνο επέστρεψε στα προ πανδημίας επίπεδα αλλά παράλληλα έφθασε και ιστορικά υψηλά. Το 2022 καταγράφηκε ιστορικά υψηλή αξία ελληνικών εξαγωγών προς Ισπανία, συγκεκριμένα της τάξεως των 2,1 δισ. ευρώ, καταγράφοντας αύξηση 75,7% έναντι του 2021.

Επίσης, το ύψος των ελληνικών εισαγωγών από Ισπανία ανήλθε το 2022 σε 2,75 δισ. ευρώ, καταγράφοντας άνοδο 18,2% έναντι του 2021. Το διμερές εμπορικό ισοζύγιο κατά το 2022 που έφθασε τα 655,58 εκατ. ευρώ παρουσίασε έλλειμμα για την Ελλάδα, μειωμένο ωστόσο κατά 42,3% έναντι του 2021 (είχε ανέλθει σε 1,14 δισ. ευρώ). Κατά το 2022, ο διμερής όγκος συναλλαγών εμφανίστηκε αισθητά αυξημένος κατά 37,7% (στα 4,85 δισ. ευρώ, έναντι 3,52 δισ. ευρώ το 2021).

Με βάση, δε, παράγοντες του ελαιοκομικού κλάδου το τι συνέβη πέρυσι και οι εκτιμήσεις για μειωμένη παραγωγή σε Ισπανία και Ιταλία, της τάξεως του 55 με 60% έχουν διατηρήσει στο “κόκκινο” το εμπορικό ενδιαφέρον για το ελληνικό ελαιόλαδο.

Είναι χαρακτηριστικό, η μέση τιμή, ανά κιλό, με βάση, τα στοιχεία για τις τελευταίες εβδομάδες του ΣΕΔΗΚ, είναι στην Ιταλία, για το έξτρα παρθένο πάνω από 7 ευρώ (Μπάρι) και φτάνει και το επίπεδο των 10 ευρώ (Πεσκάρα), ενώ στην Τυνησία είναι πάνω από 6 ευρώ/κιλό με αυξητικές τάσεις τις τελευταίες εβδομάδες. Στην Ισπανία η μέση τιμή τις τελευταίες εβδομάδες είναι πάνω από τα 6,60 ευρώ.

Στο μεταξύ, στα επίπεδα των 7,5-8 ευρώ (πληρωτέο στον παραγωγό) εκτιμούν ότι μπορεί να φτάσει η τιμή του ελαιολάδου το επόμενο διάστημα και ειδικά την επόμενη χρονιά, παράγοντες της αγοράς, συνεκτιμώντας, πάντα, τις προβλέψεις για παραγωγή στην Ισπανία και την Ελλάδα.

Εποχικότητα

Στους παράγοντες που ωθούν τις τιμές, αυτήν την περίοδο, θα πρέπει να προσθέσει κάποιος/α, όπως αναφέρει στο Reporter Magazine, o Μιχάλης Στρατηγάκης, διαχειριστής της Kreta Food, εταιρείας παραγωγής και εξαγωγής εξαιρετικού παρθένου ελαιολάδου, κυρίως «ΠΓΕ Χανιά Κρήτης» ότι το Βόρειο Ημισφαίριο, δηλαδή οι μεγάλες αγορές των ΗΠΑ και της Ευρώπης, τη θερινή περίοδο, λόγω και του τουρισμού, καταναλώνουν μεγαλύτερες ποσότητες ελαιολάδου, κύρια σε σαλάτες, έχοντας ενσωματώσει, πλέον, ως δομικά στοιχεία της διατροφής τους, τις μεσογειακές γεύσεις.

Με βάση, επίσης, τον Μιχάλη Στρατηγάκη, έχει εδραιωθεί ως τάση στη γαστρονομία και στην υψηλής ποιότητας διατροφή, το ελαιόλαδο, κάτι που έχει και προβολή και στην Ελλάδα, που παράγει εξαιρετικής ποιότητας προϊόντα. Κάτι που αναμένεται να δώσει υπεραξίες στον Έλληνα παραγωγό, που με μόχθο κρατά ζωντανό τον Ελληνικό ελαιώνα, επενδύοντας, τα τελευταία χρόνια, σε πολλές περιπτώσεις, γνώση και κεφάλαιο, σε αναβάθμιση της παραγωγής του και βέβαια σε καλύτερη οργάνωση των καναλιών διάθεσης, σε συνεργασία με οργανωμένες μεταποιητικές επιχειρήσεις, όπως η Kreta Food και άλλες.

“Δεν υπάρχει σούπερ μάρκετ διεθνώς, πλέον, που μην έχει μια γκάμα από εξτρα παρθένα ελαιόλαδα, να προσφέρει στους καταναλωτές” αναφέρει ο κ. Στρατηγάκης αποτυπώνοντας την επέκταση της διείσδυσης του ελαιολάδου.

Βέβαια, όπως αναφέρει, το επόμενο διάστημα, λόγω της υψηλής τιμής εκτιμάται ότι η κατανάλωση θα πέσει, ενώ ήδη αλλάζει και στην Ελλάδα η καταναλωτική τάση και πλέον η προμήθεια για το σπίτι γίνεται με συσκευασίες μικρότερης χωρητικότητας.

"Απόνερα"

Πάντως και στην Ελλάδα φέτος αναμένεται η επόμενη ελαιοκομική περίοδος 2023-24 να έχει και αυτή σχετικά μειωμένη παραγωγή, ειδικά, σε περιοχές, όπου πέρυσι υπήρξε “βεντέμα” (καλό επίπεδο παραγωγής, όπως η Κρήτη), με δεδομένη την “κυκλικότητα” με την οποία δίνει καρπό το ελαιόδεντρο. Οι βροχοπτώσεις εσχάτως βοηθούν στο να κρατηθούν “ζωντανές” οι ελιές και να μη “στρίψουν” τα φύλλα τους (δηλαδή να μη βρεθούν στα πρόθυρα της ξήρανσης), ωστόσο οι ενδείξεις για καρποφορία π.χ. σε περιοχές όπως το Κολυμβάρι Χανίων, (ζώνη ΠΟΠ) δεν είναι ενθαρρυντικές. Αλλού, βέβαια, όπως σε κάποιες περιοχές της Μάνης αναμένεται, εκτός απροόπτων καλή σοδιά, ενώ και φέτος εκτιμάται ότι θα καταγραφεί το ίδιο φαινόμενο, λόγω των επικείμενων καλών τιμών, με την διοχέτευση σε παραγωγή ελαιολάδου πολλών ποσοτήτων βρώσιμης ελιάς φέτος.

Στο πλαίσιο αυτό, βέβαια, βασικοί κερδισμένοι μετά από χρόνια, και ειδικά από τα μέσα της περασμένης δεκαετίας είναι οι παραγωγοί. Τότε οι τιμές είχαν φτάσει περίπου στα 2-3 ευρώ.

Πιέζονται, ωστόσο, οι μεταποιητές, που αφενός δεν έχουν αποθεματοποιήσει, μια και στο παρελθόν είχαν συνηθίσει να έχουν σταθερές σχετικά τιμές, που άλλαζαν οριακά, περίπου 3-4 φορές το χρόνο. Αιτία προβληματισμού είναι, επίσης, ότι απειλούνται με ενεργοποίηση ρητρών σε ενδεχόμενο σπάσιμο συμβολαίων. Δηλαδή, ενώ είχαν συμφωνήσει για κάποιες τιμές, το ράλι των τελευταίων μηνών ή και εβδομάδων τους έχει φέρει σε τόσο δυσχερή θέση, που αναγκάζονται να προχωρούν σε επαναδιαπραγματεύσεις συμβολαίων. Κάτι που δεν είναι πάντα εύκολο, ειδικά για εξαγωγικές εταιρείες.

Βέβαια, η παρουσία ισχυρών εταιρειών στον εξαγωγικό τομέα, εκτιμάται, ότι θα οδηγήσει σε κάλυψη των κενών.

Να σημειωθεί τέλος πως και οι καύσωνες του Ιουλίου φαίνεται επίσης να επηρεάζουν την καρποφορία ενώ το επόμενο διάστημα θα είναι και κομβικό σε σχέση με την ανάπτυξη του δάκου που εξαρτάται πολύ από τον καιρό (υγρασία και ζέστη).