Συγκεκριμένα, η επίπτωση της μειωμένης δαπάνης των νοικοκυριών λόγω του lockdown και της υποχώρησης των εξαγωγών αγαθών και υπηρεσιών αμβλύνθηκε σημαντικά από την εντυπωσιακή άνοδο των επενδύσεων και της δημόσιας κατανάλωσης με αποτέλεσμα το ΑΕΠ, στο πρώτο τρίμηνο του έτους, να καταγράψει μείωση κατά μόλις 2,3%, σε ετήσια βάση. Παράλληλα, η δυναμική της προσαρμογής της ελληνικής οικονομίας στο νέο περιβάλλον αποτυπώνεται στη συνεχιζόμενη ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας, κατά 4,4%, σε τριμηνιαία βάση για τρίτο συνεχόμενο τρίμηνο (Q3 2020: 3,8%, Q4 2020: 3,4%).

Η ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας, από το 2021 και έπειτα, αναμένεται να προσδιοριστεί σε πρώτη φάση από τις ισχυρές επιδράσεις βάσης στους κλάδους του τουρισμού και του λιανικού εμπορίου από το δεύτερο τρίμηνο του έτους, παράλληλα με την πρόοδο των προγραμμάτων εμβολιασμού τόσο στην Ελλάδα όσο και στις χώρες προέλευσης των εισερχόμενων τουριστικών ροών.

Η χώρα εκκινεί από ιδιαιτέρως χαμηλά επίπεδα δραστηριότητας ενώ παράλληλα διαθέτει πλεονάζουσα παραγωγική δυναμικότητα, καθώς η διαφορά ανάμεσα στο δυνητικό και πραγματικό ΑΕΠ διευρύνθηκε περαιτέρω. Εάν σε αυτό το σκηνικό προστεθούν: (α) η μεταπανδημική ευφορία, (β) η ενίσχυση της διεθνούς ζήτησης από την άνευ προηγουμένου επεκτατική δημοσιονομική πολιτική, (γ) η νέα -φιλική στην ανάπτυξη- φορολογική πολιτική, κυρίως στην εργασία, (δ) οι τεχνολογικές αλλαγές που επιτάχυνε η πανδημία, (ε) η υψηλή ρευστότητα και το μειούμενο κόστος χρηματοδότησης και (στ) τελευταίο, αν και σημαντικότερο, τα πρωτοφανή επίπεδα ευρωπαϊκών πόρων που είναι διαθέσιμα για την Ελλάδα, μπορούμε να πούμε ότι έχουν διαμορφωθεί οι συνθήκες μετάβασης σε υψηλότερη τροχιά οικονομικής μεγέθυνσης σε σχέση με το πρόσφατο παρελθόν.

Η χρηματοδότηση από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης (Next Generation EU, NGEU), μπορεί να αποτελέσει μια στέρεη βάση για μια ισχυρή ανοδική πορεία, προκαλώντας έναν «ενάρετο κύκλο» νέων επενδύσεων και διατηρήσιμων ρυθμών οικονομικής μεγέθυνσης. Τα κεφάλαια του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (Recovery and Resilience Facility, RRF) αναμένεται να κινητοποιήσουν νέες επενδύσεις συνολικού ύψους περίπου Ευρώ 57,5 δισ. την περίοδο 2021-2026, καλύπτοντας, σε μεγάλο βαθμό, το επενδυτικό κενό της χώρας που είχε δημιουργηθεί την προηγούμενη δεκαετία.

Ανάλυση Συνιστωσών του ΑΕΠ του α’ τριμήνου

Η ιδιωτική κατανάλωση μειώθηκε κατά 4,9% κατά το πρώτο τρίμηνο του έτους σε ετήσια βάση, συμβάλλοντας στη συρρίκνωση του ΑΕΠ κατά 3,4 εκατοστιαίες μονάδες. Οι καθαρές εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών είχαν επίσης αρνητική συμβολή στη μεταβολή του ΑΕΠ του πρώτου τριμήνου, κατά 3 ποσοστιαίες μονάδες, καθώς η μείωση στις εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών (κατά 13,4% σε ετήσια βάση) υπερέβη τη μείωση στις εισαγωγές (κατά 5%). Η συρρίκνωση των εξαγωγών προήλθε κυρίως από τις εξαγωγές υπηρεσιών (-38,7%), ενώ, αντίθετα, οι εξαγωγές αγαθών αυξήθηκαν κατά 8,2%.

Οι επενδύσεις αυξήθηκαν κατά 8,6% σε ετήσια βάση, συμβάλλοντας θετικά κατά 0,9 εκατοστιαίες μονάδες στη μεταβολή του ΑΕΠ, ενώ η θετική συμβολή των αποθεμάτων (συμπεριλαμβανομένων των στατιστικών διαφορών) διαμορφώθηκε σε 2,3 εκατοστιαίες μονάδες. Ως προς την ανάλυση των επενδύσεων ανά κατηγορία, οι επενδύσεις σε μηχανολογικό και τεχνολογικό εξοπλισμό και σε κατασκευές εξαιρουμένων των κατοικιών αυξήθηκαν σημαντικά, κατά 22,8% και 10,7%, αντίστοιχα, ενώ και οι επενδύσεις σε κατοικίες σημείωσαν ηπιότερη άνοδο κατά 2,7%. Επίσης, οι επενδύσεις σε μεταφορικό εξοπλισμό αυξήθηκαν κατά 5,4%, το πρώτο τρίμηνο του 2021, σε σύγκριση με το αντίστοιχο περυσινό τρίμηνο, ενώ, οι λοιπές επενδύσεις υποχώρησαν κατά 12,5%.

Θετικά συνέβαλε η δημόσια κατανάλωση κατά 0,9 εκατοστιαίες μονάδες, ως απόρροια των επιπρόσθετων δημοσιονομικών μέτρων στήριξης των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων που υιοθέτησε η κυβέρνηση κατά το πρώτο τρίμηνο του 2021.

Τι δείχνουν οι δείκτες κινητικότητας της κοινότητας της Google

Η κάμψη της οικονομικής δραστηριότητας, το πρώτο τρίμηνο του έτους, ήταν αποτέλεσμα των περιοριστικών μέτρων που ελήφθησαν από το Νοέμβριο του 2020 και παρέμειναν σε ισχύ μέχρι και τον Απρίλιο του 2021, με σκοπό τον περιορισμό της εξάπλωσης του δεύτερου κύματος της πανδημίας Covid-19. Η απώλεια του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος, κατά το πρώτο τρίμηνο του έτους, αντανακλάται και στην εξέλιξη των δεικτών κινητικότητας προς τους χώρους του λιανικού εμπορίου και ψυχαγωγίας, εργασίας και συγκοινωνιών, για το ίδιο χρονικό διάστημα.Οι τρεις δείκτες κινητικότητας κατέγραψαν σημαντική πτώση τον Νοέμβριο του 2020, μετά την επιβολή lockdown από την κυβέρνηση και παρέμειναν σταθεροί σε χαμηλό επίπεδο καθ’ όλη τη διάρκεια του πρώτου τριμήνου, μέχρι και τον Μάρτιο του 2021.

Η επιστροφή σε θετικούς ετήσιους ρυθμούς οικονομικής μεγέθυνσης αναμένεται να λάβει χώρα ήδη από το δεύτερο τρίμηνο του τρέχοντος έτους, εκτίμηση η οποία αντικατοπτρίζεται και στην εξέλιξη μιας σειράς πρόδρομων δεικτών της οικονομικής δραστηριότητας. Ειδικότερα, οι τρεις δείκτες κινητικότητας της κοινότητας (Google Community Mobility Reports) σημειώνουν σημαντική άνοδο από τον Απρίλιο του τρέχοντος έτους, γεγονός που υποδηλώνει μια σταδιακή επιστροφή της κοινωνικής και οικονομικής δραστηριότητας σε μια μερική κανονικότητα. Η ανοδική τάση των δεικτών κινητικότητας συμπίπτει, σε μεγάλο βαθμό, με την ανοδική τροχιά του Δείκτη Οικονομικού Κλίματος από τον Φεβρουάριο του 2021 και έπειτα, καταγράφοντας τον Μάιο μια σημαντική άνοδο σε 108,6 μονάδες από 97,9 τον Απρίλιο, προσεγγίζοντας τα επίπεδα του Μαρτίου του 2020 (109,5 μονάδες).

Οικονομικό Κλίμα και Επιχειρηματικές Προσδοκίες σε Άνοδο

Η βελτίωση του οικονομικού κλίματος, τον Μάιο, ήταν φανερή σε όλους τους επιμέρους δείκτες επιχειρηματικών προσδοκιών (πλην των κατασκευαστικών προσδοκιών), με το δείκτη επιχειρηματικών προσδοκιών στο λιανικό εμπόριο να βελτιώνεται σε 5 μονάδες από 3,2 τον Απρίλιο, παραμένοντας σε θετικό έδαφος για δεύτερο συνεχόμενο μήνα. O δείκτης επιχειρηματικών προσδοκιών στις υπηρεσίες κατέγραψε θετική μηνιαία μεταβολή (+30,7), φτάνοντας τις 13,1 μονάδες τον Μάιο, ενώ ο αντίστοιχος δείκτης επιχειρηματικών προσδοκιών στη βιομηχανία αυξήθηκε κατά 12,9 μονάδες σε σχέση με τον Απρίλιο. O δείκτης καταναλωτικής εμπιστοσύνης, αν και παρέμεινε αρνητικός στις -22,2 μονάδες, ανέκτησε σχεδόν τα 2/3 των ζημιών που καταγράφηκαν την περίοδο Φεβρουαρίου-Νοεμβρίου 2020. Τέλος, ενώ οι προσδοκίες για κατασκευές επέστρεψαν σε αρνητικό έδαφος τον Μάιο, αξίζει να σημειωθεί πως κατά τους πρώτους πέντε μήνες του 2021, οι επιχειρηματικές προσδοκίες για ιδιωτικές κατασκευές βελτιώθηκαν ραγδαία, παρά τη μεταβλητότητα που παρουσίασαν μέσα στους μήνες, αντανακλώντας τη βελτίωση των προσδοκιών για προσέλκυση επενδύσεων στην αγορά ακινήτων.

Η βελτίωση των προσδοκιών στο λιανικό εμπόριο, σε συνδυασμό με την άνοδο των καταναλωτικών προσδοκιών και την ανοδική πορεία διάφορων πρόδρομων δεικτών, κατά το δεύτερο τρίμηνο του έτους (βλ. Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 27.05.2021), αντανακλούν τη σταδιακή ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας μέσω της ενίσχυσης της καταναλωτικής δαπάνης λόγω της υποχώρησης της αβεβαιότητας, της σταδιακής άρσης των περιοριστικών μέτρων και της συσσώρευσης αποταμιεύσεων το 2020.

Επιπλέον, ανοδικά κινείται, στο δεύτερο τρίμηνο του έτους, ο δείκτης των υπευθύνων για τις προμήθειες στη μεταποίηση (Purchasing Managers Index-PMI), ο οποίος διαμορφώθηκε στις 58,0 μονάδες, τον Μάιο, από τις 54,4 μονάδες, τον Απρίλιο, σηματοδοτώντας μια σημαντική βελτίωση των συνθηκών λειτουργίας στον ελληνικό μεταποιητικό τομέα, καθώς η επίδοση που κατεγράφη τον Μάιο του 2021 ήταν η υψηλότερη από τον Απρίλιο του 2000.

Αυτή η εξέλιξη, όπως αναφέρει το δελτίο τύπου της IHS Markit, αποδίδεται «στην επανεκκίνηση βασικών κλάδων της οικονομίας, παράλληλα με την αυξημένη εμπιστοσύνη από την πλευρά των πελατών η οποία ενίσχυσε τις νέες πωλήσεις, ενώ επίσης καταγράφηκε εκ νέου άνοδος της ζήτησης από το εξωτερικό». Στην ίδια κατεύθυνση, ο δείκτης μεταποιητικής παραγωγής αυξήθηκε σε ετήσια βάση, τον Μάρτιο του 2021, κατά 3,4%, με υψηλότερο ρυθμό συγκριτικά με τον Φεβρουάριο (+2,7%).

Λιανικές Πωλήσεις

Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, τον Μάρτιο, ο γενικός δείκτης όγκου στο λιανικό εμπόριο σημείωσε μικρή μείωση κατά 0,9% σε ετήσια βάση, έναντι μεγαλύτερης μείωσης, κατά 2,4%, τον ίδιο μήνα του 2020. Επιπλέον, τον Μάρτιο, ο αντίστοιχος δείκτης εκτός καυσίμων, μειώθηκε οριακά κατά 0,2% σε ετήσια βάση. Συνολικά τους τρεις πρώτους μήνες του 2021, ο γενικός δείκτης όγκου στο λιανικό εμπόριο κατέγραψε ετήσια μείωση της τάξης του 2,1%, ενώ αντίθετα ο αντίστοιχος δείκτης εκτός καυσίμων αυξήθηκε κατά 0,3% σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του 2020. Σημειώνεται ότι, στο διάστημα Ιανουαρίου-Μαρτίου 2020, ο γενικός δείκτης όγκου στο λιανικό εμπόριο είχε σημειώσει ετήσια αύξηση κατά 2%, ενώ ο αντίστοιχος δείκτης εκτός καυσίμων αυξήθηκε κατά 3,8% σε ετήσια βάση.

Από τους επιμέρους κλάδους που συνθέτουν το δείκτη, κατά την περίοδο Ιανουαρίου-Μαρτίου, αύξηση κατέγραψαν σε ετήσια βάση οι πωλήσεις, σε όρους όγκου, σε φαρμακευτικά είδη-καλλυντικά (+15%), τρόφιμα-ποτά-καπνό (+7,7%), έπιπλα-ηλεκτρικά είδη-οικιακό εξοπλισμό (+5,8%) και στα πολυκαταστήματα (+0,2%). Αντίθετα, πτώση των πωλήσεων σημειώθηκε, κατά το πρώτο τρίμηνο του 2021, σε σύγκριση με το ίδιο διάστημα του 2020 σε καύσιμα και λιπαντικά αυτοκινήτων (-14,8%), ένδυση-υπόδηση (-11,5%), βιβλία-χαρτικά είδη (-2,5%) και στα μεγάλα καταστήματα τροφίμων (-2,4%). Σημειώνεται ότι, το αντίστοιχο περυσινό διάστημα, οι λιανικές πωλήσεις, σε όρους όγκου, στα μεγάλα καταστήματα τροφίμων είχαν αυξηθεί κατά 13,5% σε ετήσια βάση.

Τον Απρίλιο, οι καταθέσεις του ιδιωτικού τομέα παρουσίασαν ετήσια αύξηση κατά 14,7% έναντι 13,8%, τον προηγούμενο μήνα και διαμορφώθηκαν σε Ευρώ 167,8 δισ. Η εξέλιξη αυτή οφείλεται στην αύξηση των καταθέσεων των νοικοκυριών κατά 9,3% σε ετήσια βάση σε Ευρώ 130 δισ., οι οποίες αποτελούν το 77% των καταθέσεων του ιδιωτικού τομέα, αλλά και στην άνοδο των καταθέσεων των επιχειρήσεων κατά 15,9% σε σύγκριση με τον Απρίλιο του 2020 σε Ευρώ 37,8 δισ. Η μηνιαία καθαρή ροή των καταθέσεων του ιδιωτικού τομέα, τον Απρίλιο, διαμορφώθηκε σε Ευρώ 3 δισ. και προήλθε από την αύξηση των καταθέσεων των νοικοκυριών κατά Ευρώ 1,7 δισ. και των επιχειρήσεων κατά Ευρώ 1,3 δισ.

Η άνοδος των καταθέσεων του ιδιωτικού τομέα, την περίοδο Μαρτίου 2020-Απριλίου 2021, ανήλθε συνολικά σε Ευρώ 25,8 δισ. (σύνολο μηνιαίων καθαρών ροών), γεγονός που οφείλεται, μεταξύ άλλων, στη συγκράτηση των δαπανών τόσο από την πλευρά των νοικοκυριών, όσο και από την πλευρά των επιχειρήσεων, εξαιτίας της αυξημένης αβεβαιότητας που υπάρχει λόγω της πανδημίας Covid-19 για την απασχόληση, τα μελλοντικά εισοδήματα και τη ρευστότητα. Επιπλέον, τα μέτρα της κυβέρνησης για τη στήριξη της οικονομίας αλλά και η ενίσχυση της ρευστότητας των επιχειρήσεων μέσω του τραπεζικού συστήματος έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη σημαντική αύξηση των καταθέσεων του ιδιωτικού τομέα που παρατηρήθηκε από το ξέσπασμα της πανδημίας.

Το σύνολο των καταθέσεων της εγχώριας οικονομίας στο τραπεζικό σύστημα, το οποίο περιλαμβάνει εκτός από τις καταθέσεις των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων και τις καταθέσεις της Γενικής Κυβέρνησης, διαμορφώθηκε, τον Απρίλιο, σε Ευρώ 176,6 δισ. Οι καταθέσεις της Γενικής Κυβέρνησης διαμορφώθηκαν σε Ευρώ 8,9 δισ., σημειώνοντας αύξηση κατά Ευρώ 203 εκατ. σε σύγκριση με τον προηγούμενο μήνα, ενώ ήταν μειωμένες κατά 33,7% σε ετήσια βάση.

Τραπεζική Χρηματοδότηση του Ιδιωτικού Τομέα

Το υπόλοιπο των χορηγήσεων προς τον ιδιωτικό τομέα διαμορφώθηκε σε Ευρώ 129,8 δισ., τον Απρίλιο, παρουσιάζοντας θετικό ετήσιο ρυθμό μεταβολής (+2,4%). Από το σύνολο των πιστώσεων προς τον ιδιωτικό τομέα, το 53% αφορά επιχειρηματικά δάνεια, το 32% στεγαστικά δάνεια, το 10% καταναλωτικά και λοιπά δάνεια και το 5% δάνεια προς ελεύθερους επαγγελματίες, αγρότες και ατομικές επιχειρήσεις.

Ειδικότερα, το υπόλοιπο των χορηγήσεων προς τις επιχειρήσεις διαμορφώθηκε στα Ευρώ 68,8 δισ., τον Απρίλιο (+6,7% σε ετήσια βάση), εκ των οποίων τα Ευρώ 62,1 δισ. αποτελούν πιστώσεις προς μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις (+6,7% σε ετήσια βάση) και τα Ευρώ 6,6 δισ. πιστώσεις προς ασφαλιστικές επιχειρήσεις και λοιπά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα (+6,8% σε ετήσια βάση).

Ως προς την ανάλυση ανά κλάδο δραστηριότητας, τον Απρίλιο, σημειώθηκε αύξηση σε ετήσια βάση στη χρηματοδότηση των επιχειρήσεων στους κλάδους των αποθηκεύσεων και μεταφορών πλην ναυτιλίας (+20,7%), του τουρισμού (+16,7%), της διαχείρισης ακίνητης περιουσίας (+14,7%), της ναυτιλίας (+11,4%), της γεωργίας (+10,9%), του εμπορίου (+8,6%) και της βιομηχανίας (+2,5%). Αντίθετα, μείωση σημειώθηκε στη χρηματοδότηση των επιχειρήσεων στους κλάδους των κατασκευών (-1,3%) και της ενέργειας-ύδρευσης (-0,7%).

Αναφορικά με τα δάνεια προς τα νοικοκυριά, τον Απρίλιο, το υπόλοιπό τους διαμορφώθηκε σε Ευρώ 54,1 δισ., σημειώνοντας ετήσια μείωση κατά 2,5%. Ως προς τις επιμέρους κατηγορίες, τα στεγαστικά δάνεια, τα οποία αποτελούν το 77% του συνόλου των δανείων προς τα νοικοκυριά, μειώθηκαν κατά 2,8% σε ετήσια βάση, ενώ και τα καταναλωτικά δάνεια υποχώρησαν κατά 2,1%.

Τέλος, οι πιστώσεις προς τους ελεύθερους επαγγελματίες, τους αγρότες και τις ατομικές επιχειρήσεις αυξήθηκαν, τον Απρίλιο, κατά 4,2% σε ετήσια βάση.