Η έκθεση από τη Διακυβερνητική Επιτροπή του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή, η οποία εγκρίθηκε από 195 κράτη μέλη, καθιστά σαφές ότι οι μικρές και σταδιακές αλλαγές δεν επαρκούν πλέον για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης.
Μεταξύ άλλων λέει ότι ο κόσμος αντιμετωπίζει αναπόφευκτους κλιματικούς κινδύνους μέσα στις επόμενες δύο δεκαετίες με την παγκόσμια θέρμανση 1,5 βαθμό Κελσίου πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα, το επίπεδο που θεωρείται ο φιλόδοξος στόχος στη Συμφωνία του Παρισιού του 2015.
Ακόμη και η προσωρινή υπέρβαση αυτού του κρίσιμου ορίου, λέει η έκθεση, θα οδηγήσει σε πρόσθετες σοβαρές επιπτώσεις και προειδοποιεί ότι υπάρχουν μεγάλα κενά μεταξύ των συνεχιζόμενων προσπαθειών προσαρμογής και της δράσης που απαιτείται για την αντιμετώπιση των αυξανόμενων κινδύνων.
«Έχω δει πολλές επιστημονικές εκθέσεις στην εποχή μου, αλλά τίποτα σαν αυτό», δήλωσε ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες. Είχε περιγράψει προηγουμένως την έκθεση του Αυγούστου της IPCC ως «έναν κόκκινο κώδικα για την ανθρωπότητα».
«Όπως τα τρέχοντα γεγονότα καθιστούν σαφέστατο, η συνεχής εξάρτησή μας από τα ορυκτά καύσιμα καθιστά την παγκόσμια οικονομία και την ενεργειακή ασφάλεια ευάλωτη σε γεωπολιτικούς κλυδωνισμούς και κρίσεις», είπε. «Αντί να επιβραδύνουμε την απαλλαγή της παγκόσμιας οικονομίας από τον άνθρακα, τώρα είναι η ώρα να επιταχυνθεί η ενεργειακή μετάβαση σε ένα μέλλον ανανεώσιμων πηγών ενέργειας».
Ο Γκουτέρες είπε ότι η έκθεση υπογραμμίζει δύο βασικές αλήθειες: «Πρώτον, ότι ο άνθρακας και τα άλλα ορυκτά καύσιμα πνίγουν την ανθρωπότητα». Το δεύτερο βασικό εύρημα ήταν «λίγο καλύτερα νέα», είπε. «Επενδύσεις σε έργα προσαρμογής».
Οι συντάκτες της IPCC διαπίστωσαν ότι η υγεία, οι ζωές και τα μέσα διαβίωσης των ανθρώπων επηρεάζονται όλο και περισσότερο από ακραία καιρικά φαινόμενα και αργές αλλαγές, όπως η άνοδος της στάθμης της θάλασσας.
Η έκθεση ακολουθεί μια περίοδο 12 μηνών κατά την οποία ο κόσμος έχει δει ρεκόρ καύσωνα και πυρκαγιές στη Βόρεια Αμερική, πλημμύρες που προκαλούν καταστροφές στην Ευρώπη και την Κίνα, σοβαρή ξηρασία που προκαλεί κρίση πείνας στο Κέρας της Αφρικής και άνευ προηγουμένου αλλαγές στις πολικές περιοχές .
Αντιδρώντας στα ευρήματα της IPCC, ο Ειδικός Απεσταλμένος του Προέδρου των ΗΠΑ για το Κλίμα Τζον Κέρι είπε ότι η έκθεση «χαρίζει μια τρομερή εικόνα των επιπτώσεων που ήδη συμβαίνουν λόγω ενός θερμότερου πλανήτη και των τρομερών κινδύνων για αυτόν εάν συνεχίσουμε να αγνοούμε την επιστήμη».
Τα ανησυχητικά ευρήματα της έκθεσης
Η ανάλυση επιβεβαιώνει ότι η κλιματική κρίση έχει ήδη βαθύ αντίκτυπο στην ανθρωπότητα στον 1,1 βαθμό Κελσίου υπερθέρμανσης και υπογραμμίζει την παγκόσμια... αδικία των κλιματικών καταστροφών.
Διαπιστώνει ότι η αυξημένη επικράτηση των κυμάτων καύσωνα, της ξηρασίας και των πλημμυρών υπερβαίνει ήδη την ανοχή των φυτών και των ζώων και ως εκ τούτου οδηγεί σε μαζική θνησιμότητα σε είδη όπως τα δέντρα και τα κοράλλια.
«Αυτή η έκθεση είναι μια τρομερή προειδοποίηση για τις συνέπειες της αδράνειας», δήλωσε ο Χοσούνγκ Λι, πρόεδρος της IPCC. «Δείχνει ότι η κλιματική αλλαγή είναι μια σοβαρή και αυξανόμενη απειλή για την ευημερία μας και έναν υγιή πλανήτη. Οι ενέργειές μας σήμερα θα διαμορφώσουν τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι προσαρμόζονται και η φύση ανταποκρίνεται στους αυξανόμενους κλιματικούς κινδύνους».
Τα ακραία καιρικά φαινόμενα συμβαίνουν ταυτόχρονα και προκαλούν κλιμακωτές επιπτώσεις που είναι όλο και πιο δύσκολο να τις διαχειριστούμε, αναφέρει η έκθεση. Αυτό έχει οδηγήσει εκατομμύρια ανθρώπους να εκτίθενται σε οξεία επισιτιστική και υδάτινη ανασφάλεια, ιδιαίτερα στην Αφρική, την Ασία, την Κεντρική και Νότια Αμερική, τα μικρά νησιωτικά κράτη και την Αρκτική.
«Εχθροί» του κλίματος άνθρακας, πετρέλαιο και φυσικό αέριο
Για να αποφευχθούν οι αυξανόμενες απώλειες ζωών, βιοποικιλότητας και υποδομών, η έκθεση αναφέρει ότι η ταχεία προσαρμογή στην κλιματική κρίση πρέπει να συνδυαστεί με γρήγορες και βαθιές περικοπές στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.
Βεβαίως, η καύση ορυκτών καυσίμων, όπως ο άνθρακας, το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, είναι οι κύριες πηγές κινδύνου για το κλίμα.
Ο Γκουτέρες περιέγραψε τα ορυκτά καύσιμα ως «αδιέξοδο» για τον πλανήτη, την ανθρωπότητα και τις οικονομίες. Ως αποτέλεσμα, λέει ότι όσοι στον ιδιωτικό τομέα εξακολουθούν να χρηματοδοτούν έργα άνθρακα «πρέπει να λογοδοτήσουν», ενώ «οι κολοσσοί του πετρελαίου και του φυσικού αερίου - και οι αναδόχοί τους - είναι ενήμεροι για την κατάσταση».
«Μια γρήγορη, καλά διαχειριζόμενη μετάβαση στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας είναι ο μόνος δρόμος για την ενεργειακή ασφάλεια, την καθολική πρόσβαση και τις πράσινες θέσεις εργασίας που χρειάζεται ο κόσμος μας», είπε.
«Τα υγιή οικοσυστήματα είναι πιο ανθεκτικά στην κλιματική αλλαγή και προσφέρουν στοιχεία ζωτικής σημασίας, όπως τροφή και καθαρό νερό», ανέφερε σε δήλωση ο συμπρόεδρος της Ομάδας Εργασίας II της IPCC, Χανς-Ότο Πέρτνερ.
Συν Αθηνά και χείρα κίνει
«Με την αποκατάσταση των υποβαθμισμένων οικοσυστημάτων και την αποτελεσματική και δίκαιη διατήρηση του 30 έως 50 τοις εκατό των οικοτόπων της γης, του γλυκού νερού και των ωκεανών, η κοινωνία μπορεί να επωφεληθεί από την ικανότητα της φύσης να απορροφά και να αποθηκεύει άνθρακα και μπορούμε να επιταχύνουμε την πρόοδο προς την αειφόρο ανάπτυξη, αλλά ταυτόχρονα είναι απαραίτητες η επαρκής χρηματοδότηση και η πολιτική υποστήριξη».
Το τελευταίο σημείο για τη χρηματοδότηση για το κλίμα είναι ιδιαίτερα σημαντικό. Πολλοί βλέπουν τη χρηματοδότηση του κλίματος ως ζήτημα κλιματικής δικαιοσύνης. Οι χώρες υψηλού εισοδήματος με τη μεγαλύτερη ιστορική ευθύνη για την κλιματική κρίση καλούνται να παρέχουν νομισματική στήριξη σε χώρες με χαμηλό εισόδημα.
Η δέσμευση των πλουσιότερων χωρών να παρέχουν σε χώρες χαμηλού εισοδήματος 100 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως σε χρηματοδότηση για το κλίμα έως το 2020 ήταν βασικό στοιχείο της συμφωνίας του Παρισιού. Ωστόσο, αυτή η δέσμευση δεν αναμένεται να εκπληρωθεί μέχρι το 2023.
Οι συντάκτες της τελευταίας έκθεσης της IPCC είπαν ότι η χρηματοδότηση που έχει διατεθεί μέχρι σήμερα είναι πολύ χαμηλότερη από τις εκτιμήσεις για το κόστος προσαρμογής του κλίματος και ότι θα χρειαστεί ακόμη περισσότερη χρηματοδότηση στο μέλλον καθώς εντείνεται η παγκόσμια θέρμανση.
«Η αποτυχία προσαρμογής σε αυτή την κρίση θα κοστίσει ζωές. Η αποτυχία παροχής δίκαιης, προσβάσιμης χρηματοδότησης για το κλίμα θα κοστίσει ζωές. Η συνεχιζόμενη εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα θα κοστίσει ζωές», δήλωσε η Τίνα Στέγε, απεσταλμένη για το κλίμα της Δημοκρατίας των Νήσων Μάρσαλ.
«Με τις συνέπειες της αδράνειας διατυπωμένες τόσο ξεκάθαρα, για άλλη μια φορά, η αποτυχία δράσης είναι απάνθρωπη και ασυνείδητη».
Ο Γκουτέρες είπε ότι η κλιμάκωση των επενδύσεων σε έργα προσαρμογής «θα είναι απαραίτητη για την επιβίωση», προτού προσθέσει ότι η δέσμευση της COP26 για τη χρηματοδότηση των έργων αυτών «προφανώς δεν ήταν αρκετή για να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα έθνη στην πρώτη γραμμή της κλιματικής κρίσης».
Ο Γκουτέρες ζήτησε να δαπανηθεί το 50% του συνολικού μεριδίου της χρηματοδότησης για το κλίμα σε μέτρα ανθεκτικότητας και προσαρμογής στις επιπτώσεις της υπερθέρμανσης του πλανήτη.
Οι επιστήμονες του κλίματος τόνισαν ότι η κλιματική κρίση αλληλεπιδρά με παγκόσμιες τάσεις, όπως η μη βιώσιμη χρήση των φυσικών πόρων, η αυξανόμενη αστικοποίηση, οι κοινωνικές ανισότητες και οι απώλειες και οι ζημιές από ακραία φαινόμενα. Αυτές οι τάσεις αναγνωρίζονται ως απειλητικές για τη μελλοντική ανάπτυξη.
«Τα επιστημονικά στοιχεία είναι αδιαμφισβήτητα», είπε ο Πέρτνερ. «Οποιαδήποτε περαιτέρω καθυστέρηση στη συντονισμένη παγκόσμια δράση θα θέσει σε κίνδυνο ένα βιώσιμο μέλλον».
Κι όμως, μπορούμε να είμαστε συγκρατημένα αισιόδοξοι
Η έκθεση σίγουρα προκαλεί προβληματισμό, ωστόσο, καθιστά επίσης σαφές ότι ορισμένα από τα χειρότερα σενάρια μπορούν ακόμα να αποφευχθούν εάν ληφθούν γρήγορα και τολμηρά μέτρα για την αντιμετώπιση της ολοένα και βαθύτερης κρίσης.
«Ένα αυξανόμενο σύνολο στοιχείων καταδεικνύει ότι οι κλιματικοί κίνδυνοι για τους ανθρώπους μπορούν να μειωθούν με την ενίσχυση της φύσης, που σημαίνει ότι επενδύουμε στην προστασία της φύσης και στην ανοικοδόμηση των οικοσυστημάτων προς όφελος τόσο των ανθρώπων όσο και της βιοποικιλότητας», αναφέρει η έκθεση.
Αναφέρει παραδείγματα όπως η μείωση του κινδύνου πλημμύρας κατά μήκος των ποταμών με την αποκατάσταση υγροτόπων και άλλων φυσικών οικοτόπων κατά μήκος των πλημμυρικών πεδιάδων, λέει ότι οι πόλεις μπορούν να δροσιστούν από πάρκα και λίμνες και με «πράσινους» δρόμους και προτείνει οι αγρότες να εξετάσουν το ενδεχόμενο να αυξήσουν την ανθεκτικότητα των επιχειρήσεών τους διαφοροποιώντας τις καλλιέργειες και τα ζώα τους.
«Αλλά το να βασίζεσαι μόνο στη φύση δεν θα είναι αρκετό», προσθέτει η έκθεση. Σημειώνει ότι η δραστική μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που προκαλούνται από τον άνθρωπο και ένα ευρύ φάσμα ενεργειών για τη δραστική αλλαγή του τρόπου ζωής μας, ώστε να τεθεί η ανθρώπινη κοινωνία σε μια πορεία βιώσιμης ανάπτυξης, απαιτούνται για την αύξηση της ανθεκτικότητας του κλίματος.
«Ένα από τα πράγματα που πιστεύω ότι είναι πιο σημαντικό να αναγνωρίσουμε σχετικά με την κλιματική αλλαγή είναι ότι αυτή είναι μια από τις πιο προβλέψιμες αλλά και πιο αποτρέψιμες κρίσεις», δήλωσε η Έμιλι Σάκμπουργκ, διευθύντρια του Cambridge Zero, της μεγάλης πρωτοβουλίας για την κλιματική αλλαγή του Πανεπιστημίου του Cambridge.
«Και λοιπόν, αν υπάρχουν καλά νέα, είναι ότι υπάρχουν λύσεις. Εάν εφαρμοστούν με προσεκτικό τρόπο, θα μπορούσαν πραγματικά να έχουν πολλαπλά οφέλη. Μια αντίστροφη ανάγνωση των κλιμακούμενων κινδύνων είναι ότι παρέχουν κλιμακούμενες ευκαιρίες», συμπλήρωσε.
