Το αρχικό έγγραφο, που δημοσιεύθηκε από την προεδρία των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων στη σύνοδο κορυφής για το κλίμα, τόνιζε την ανάγκη μείωσης των εκπομπών, αλλά δε ζητούσε την πλήρη κατάργηση των ορυκτών καυσίμων. Οι επιστήμονες λένε ότι τα ορυκτά καύσιμα είναι ο μεγαλύτερος παράγοντας που συμβάλλει στη, δυνητικά, απειλητική για τη ζωή κλιματική αλλαγή.
Εκπρόσωποι από τις ΗΠΑ, την Ευρωπαϊκή Ένωση και χώρες που είναι ευάλωτες στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, όπως πολλές χώρες στην Αφρική και τα νησιά του Ειρηνικού, απηύθυναν επείγουσες προειδοποιήσεις σχετικά με το σχέδιο της συμφωνίας, ερχόμενες σε αντίθεση με πολλές πετρελαιοπαραγωγές χώρες που αντιτίθενται στη στόχευση των ορυκτών καυσίμων.
Ο Wopke Hoekstra, επικεφαλής διαπραγματευτής της ΕΕ στην COP28, δήλωσε στον Τύπο ότι το σχέδιο ήταν «σαφώς ανεπαρκές και δεν επαρκεί για την αντιμετώπιση του προβλήματος που έχουμε να αντιμετωπίσουμε». «Αυτό δε συμβαίνει επειδή το θέλουμε εμείς, ο υπουργός ή εγώ ή οι Ευρωπαίοι», δήλωσε ο Hoekstra. «Οι επιστήμονες είναι απολύτως σαφείς σχετικά με το τι χρειάζεται και στην κορυφή αυτής της λίστας είναι η σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων, επειδή υπάρχει άμεση [συσχέτιση] μεταξύ αυτού και της διασφάλισης ότι θα σώσουμε τη γη, θα σώσουμε τους ανθρώπους από βλάβες».
Ο ειδικός απεσταλμένος των ΗΠΑ για το κλίμα John Kerry εξέφρασε παρόμοιες ανησυχίες, λέγοντας: «Δεν είμαστε εκεί που έπρεπε να είμαστε όσον αφορά το κείμενο ... Πολλοί από εμάς έχουν ζητήσει από τον κόσμο να καταργήσει σε μεγάλο βαθμό τα ορυκτά καύσιμα, και αυτό ξεκινά με μια κρίσιμη μείωση αυτή τη δεκαετία». «Πρόκειται για έναν πόλεμο επιβίωσης», πρόσθεσε.
Η καύση άνθρακα, πετρελαίου και φυσικού αερίου ευθύνεται για περισσότερα από τα τρία τέταρτα των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Για τον λόγο αυτό, πολλοί πίεζαν ώστε το αποτέλεσμα της COP28 να δείξει ότι «βρισκόμαστε πραγματικά στην αρχή του τέλους της εποχής των ορυκτών καυσίμων», κάτι που τελικά επιτεύχθηκε.
Ο πρόεδρος της COP28 Sultan al Jaber αντιμετώπισε αντιδράσεις την περασμένη εβδομάδα όταν ισχυρίστηκε ότι δεν υπάρχει «καμία επιστήμη» πίσω από τις εκκλήσεις για σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων και ότι μια τέτοια κίνηση δε θα επέτρεπε τη βιώσιμη ανάπτυξη «εκτός αν θέλετε να γυρίσετε τον κόσμο πίσω στις σπηλιές».
Μετά την επακόλουθη κατακραυγή, ο Jaber - ο οποίος είναι επίσης ο διευθύνων σύμβουλος της Εθνικής Εταιρείας Πετρελαίου του Άμπου Ντάμπι (ADNOC) - δήλωσε ότι η ομάδα του «πιστεύει και σέβεται πολύ την επιστήμη».
Εκπρόσωπος της COP28, τότε, δήλωσε στο CNBC ότι ο τότε ήταν «αμετακίνητος», λέγοντας ότι η συγκράτηση της υπερθέρμανσης του πλανήτη στον 1,5 βαθμό Κελσίου προϋποθέτει δράση σε διάφορους τομείς και κλάδους.
Το πλαίσιο για τα ορυκτά καύσιμα ήταν παραπλανητικό
Μιλώντας μετά τη δημοσίευση του αρχικού σχεδίου της συμφωνίας, τη Δευτέρα, η Teresa Ribera, υπουργός οικολογικής μετάβασης της Ισπανίας, δήλωσε στους δημοσιογράφους: «Πιστεύουμε ότι υπάρχουν στοιχεία στο κείμενο που είναι εντελώς απαράδεκτα», προσθέτοντας ότι: «δεν είναι καθόλου σαφές, πώς μπορεί να προχωρήσει αυτή η κρίσιμη δεκαετία στον τομέα της ενέργειας».
«Πιστεύουμε ότι θα ήταν καλό να υπάρξει σαφήνεια, αν θέλουμε πραγματικά να βγάλουμε από αυτή την COP αυτό που χρειάζεται ο κόσμος και να βγάλουμε από αυτή τη, COP αυτό που υποτίθεται ότι θα ήταν ένα σημείο καμπής στον αγώνα μας για το κλίμα», πρόσθεσε.
Στο μεταξύ, η υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας Annalena Baerbock χαρακτήρισε το αρχικό κείμενο παραπλανητικό, λέγοντας πως «Λείπει εντελώς η ανάγκη επείγουσας αντικατάστασης και μείωσης των ορυκτών καυσίμων στον τομέα της ενέργειας σε αυτή την κρίσιμη δεκαετία. Η στάση απέναντι στον άνθρακα έρχεται σε αντίθεση με τις ενεργειακές πολιτικές της ΕΕ και επιτρέπει νέες μονάδες ηλεκτροπαραγωγής με άνθρακα», δήλωσε.
«Πάνω απ' όλα, το πλαίσιο για τα ορυκτά καύσιμα παραπλανά τον κόσμο. Υποδηλώνει ότι τα ορυκτά μπορούν να συνεχίσουν να διαδραματίζουν ουσιαστικό ρόλο στο μέλλον μας. Αυτό στέλνει ένα παραπλανητικό μήνυμα στις επιχειρήσεις μας, στις αγορές μας», πρόσθεσε.
Το σχέδιο περιγράφει διάφορες επιλογές για να μειωθούν οι εκπομπές, συμπεριλαμβανομένης της «μείωσης τόσο της κατανάλωσης όσο και της παραγωγής ορυκτών καυσίμων, με δίκαιο, εύρυθμο και ισότιμο τρόπο, ώστε να επιτευχθούν μηδενικές εκπομπές έως το 2050».
Ο επικεφαλής της COP28 Sultan al Jaber, τη Δευτέρα είχε δηλώσει ότι οι σχεδόν 200 χώρες που συμμετέχουν στις συνομιλίες «έχουν ακόμη πολλά να κάνουν» και ζήτησε «μεγαλύτερη ευελιξία» από τα εμπλεκόμενα μέρη.
Τέλος εποχής για το πετρέλαιο;
Η «είδηση» της COP28 είναι μία συμφωνία που καλεί για «μετάβαση προς την απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιμα στα ενεργειακά συστήματα, με τρόπο δίκαιο, συντεταγμένο και ισότιμο... προκειμένου να επιτευχθεί η ουδετερότητα άνθρακα το 2050 σύμφωνα με τις επιστημονικές συστάσεις».
Για πρώτη φορά, η διεθνής κοινότητα έχει εκφράσει ενωμένη την επιθυμία για ένα τέλος εποχής στο πετρέλαιο και στέλνει ένα ηχηρό σήμα στις διεθνείς αγορές.
Δεν πρόκειται να καταστρέψει άμεσα την κατανάλωση πετρελαίου και να μειώσει τις τιμές. Αλλά -αν οδηγήσει σε σταδιακά αυξανόμενες μετακινήσεις πολιτικής και αλλαγή επενδυτικών τάσεων προοδευτικά- θα μπορούσε να διασφαλίσει μια μεταμόρφωση της οικονομίας ενέργειας σε πιο μακροπρόθεσμο ορίζοντα.
Όχι τόσο γρήγορα
Η συμφωνία επιφύλαξε επίσης ανταμοιβές για τους παραγωγούς πετρελαίου, με τη μορφή μιας σαφούς αναγνώρισης ότι υπάρχουν τεχνολογίες που μπορούν να μειώσουν τον κλιματικό αντίκτυπο του πετρελαίου, του φυσικού αερίου και του άνθρακα, κυρίως δεσμεύοντας διοξείδιο του άνθρακα που παράγεται με την καύση ορυκτών καυσίμων προκειμένου οι εκπομπές να μην εισέρχονται στην ατμόσφαιρα.
Σε έναν κατάλογο ενεργειών που θα πρέπει να λάβουν οι χώρες προκειμένου να καταπολεμήσουν την κλιματική αλλαγή περιλαμβάνεται «η επιτάχυνση τεχνολογιών περιλαμβανομένων εκείνων μηδενικών και χαμηλών εκπομπών, μεταξύ άλλων, των ανανεώσιμων, της πυρηνικής ενέργειας και τεχνολογιών που περιορίζουν και απομακρύνουν όπως η δέσμευση, χρήση και αποθήκευση άνθρακα».
Η δέσμευση άνθρακα είναι δυνατή εδώ και καιρό, αλλά παραμένει πολύ ακριβή σε ορισμένες εφαρμογές, και δεν έχει αποδειχθεί ότι έχει πράγματι αντίκτυπο στην κλιματική αλλαγή.
Πηγή που γνωρίζει τον τρόπο σκέψης της Σαουδικής Αραβίας δήλωσε πως η χώρα μπόρεσε να δεχθεί τη συμφωνία επειδή παρέχει ένα «μενού» για κάθε χώρα, ώστε να ακολουθήσει το δικό της μονοπάτι.
Τι γίνεται με τα χρήματα;
Ακόμη και οι αντιπροσωπείες που εμφανίστηκαν πιο ικανοποιημένες με τη συμφωνία είχαν ορισμένα θέματα με αυτήν. Το κύριο είναι η απουσία οποιασδήποτε επιπλέον χρηματοδότησης που θα βοηθήσει αναπτυσσόμενες χώρες να αντιμετωπίσουν το τεράστιο κόστος της μετάβασης προς την απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιμα. Τα χρήματα για τις φτωχές, κλιματικά ευάλωτες χώρες, επίσης, λείπουν.
«Η προσαρμογή είναι πραγματικά ένα ζήτημα ζωής και θανάτου», δήλωσε ο απεσταλμένος του Μπανγκλαντές για το κλίμα Σάμπερ Χοσάιν Τσόουντχουρι. «Δεν μπορούμε κάνουμε συμβιβασμούς στην προσαρμογή. Δεν μπορούμε να κάνουμε συμβιβασμούς στις ζωές και στα μέσα διαβίωσης». Οι λεπτομέρειες αυτές θα πρέπει να τύχουν επεξεργασίας αργότερα, ίσως στη σύνοδο COP29 της ερχόμενης χρονιάς στο Μπακού του Αζερμπαϊτζάν.
Η σύνοδος του ΟΗΕ για το κλίμα «κλείδωσε» μια πρώιμη νίκη σε σχέση με τα χρήματα κατά την έναρξη των συνομιλιών, όταν οι αντιπροσωπείες ενέκριναν τη δημιουργία ενός νέου ταμείου που θα βοηθήσει τις φτωχές χώρες να αντεπεξέλθουν στις απώλειες και τις ζημιές που προκαλούνται από την καταστροφή του κλίματος.
Ο στόχος για τον 1,5 βαθμό παραμένει στη συζήτηση
Οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ευρωπαϊκή Ένωση και δεκάδες άλλες χώρες ήταν γενικά ευχαριστημένες από το αποτέλεσμα των συνομιλιών, λέγοντας πως η συμφωνία διατηρεί μια ευκαιρία για περιορισμό της παγκόσμιας υπερθέρμανσης στον +1,5 βαθμό Κελσίου πάνω από τον μέσο όρο της προβιομηχανικής εποχής.
Το να φθάσουν εκεί θα είναι δύσκολο -- απαιτεί μείωση των εκπομπών σχεδόν στο μισό μέσα σε μόλις έξι χρόνια, και μηδενικές καθαρές εκπομπές μέχρι το 2050.
Το κείμενο καλεί τις χώρες να το πράξουν, όμως η Συμμαχία Μικρών Νησιωτικών Κρατών ανησυχεί ότι αυτό δεν θα συμβεί. Η εκπρόσωπος της AOSIS Αν Ράσμουσεν δήλωσε πως η συμμαχία αισθάνεται πως το κείμενο απέτυχε να δώσει τη «διόρθωση πορείας που χρειάζεται».
