Πριν μερικά χρόνια η γνώση περιοριζόταν στον ομολογουμένως αντιφατικό συσχετισμό της ύπαρξης μεγάλης σπατάλης τροφίμων σε όλα τα στάδια της διατροφικής αλυσίδας και των υψηλών ποσοστών επισιτιστικής ανασφάλειας. Πώς γίνεται να παράγουμε περισσότερα και τελικά να καταλήγουν λιγότερα τρόφιμα στο πιάτο μας;
Πέραν όμως της κοινωνικής διάστασης, η σπατάλη των τροφίμων έχει εξελιχθεί σε βασικό περιβαλλοντικό πρόβλημα δεδομένου ότι συμβάλει στη σπατάλη πρώτων υλών και λοιπών απαιτούμενων πόρων σε όλα τα στάδια τις εφοδιαστικής αλυσίδας (παραγωγή, επεξεργασία, διανομή κτλ), καθώς και στην έκλυση μεθανίου, το οποίο συντελεί στο φαινόμενο του θερμοκηπίου και κατ’ επέκταση στην υπερθέρμανση του πλανήτη.
Το μήνυμα που εκπέμπουν η Διεθνής Οργάνωση Τροφίμων και Γεωργίας (FAO) η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, κράτη και η κοινωνία των πολιτών είναι σαφές. Η σπατάλη τροφίμων με τις κοινωνικές, περιβαλλοντικές και οικονομικές διαστάσεις πρέπει να αντιμετωπιστεί τώρα.
Σύμφωνα με τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης του ΟΗΕ (Υποστόχος 12.3) που δεσμεύουν την ΕΕ και τη χώρα μας, η σπατάλη τροφίμων θα πρέπει να έχει μειωθεί κατά 50%, μέχρι το 2030.
Για να επιτευχθεί ο στόχος, οι συνέργειες και η υιοθέτηση καινοτόμων εφαρμογών πρόληψης ή πρακτικών διάσωσης των τροφίμων φαίνεται να είναι μονόδρομος.
Προς την κατεύθυνση αυτή σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες έχουν συναφθεί τα τελευταία χρόνια εθελοντικά σύμφωνα συνεργασίας με απώτερο στόχο την από κοινού αντιμετώπιση της σπατάλης των τροφίμων.
Στη χώρα μας από το 2020 έχει δημιουργηθεί με πρωτοβουλία της οργάνωσης Μπορούμε η Συμμαχία για τη Μείωση της Σπατάλης Τροφίμων. Η Συμμαχία, η οποία τελεί υπό την αιγίδα του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, είναι η πρώτη οργανωμένη προσπάθεια που έχει γίνει στην Ελλάδα με στόχο τη συντονισμένη δράση και συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων στην εφοδιαστική αλυσίδα, από το χωράφι στο πιάτο. Ο ρόλος της δεν έχει μόνο ενημερωτικό χαρακτήρα, αλλά προσφέρει ταυτόχρονα και λύσεις για ένα πρόβλημα πολυσύνθετο και πολύπλευρο μέσα από τη δημιουργία συνεργειών.
Συντονιστής της Συμμαχίας είναι η οργάνωση Μπορούμε, η οποία από το 2012 έχει ξεκινήσει να μιλάει για το φαινόμενο της σπατάλης. Μέσα από μια ολιστική προσέγγιση που έχει αναπτύξει προσπαθεί να αντιμετωπίσει το πρόβλημα μέσω της υλοποίησης προγραμμάτων διάσωσης & προσφοράς τροφίμων και πρόληψης & κινητοποίησης των εμπλεκόμενων μερών.
Σύμφωνα με τη Ντία Χωραφά, μέλος του Μπορούμε και συντονίστρια της Συμμαχίας «είναι εξαιρετικά σημαντικό ότι τα τελευταία χρόνια καταφέραμε να φέρουμε στο ίδιο τραπέζι όλα τα εμπλεκόμενα μέρη όπως αρμόδιες αρχές, επιχειρήσεις, οργανώσεις Κοινωνίας των Πολιτών, πανεπιστήμια καλύπτοντας παράλληλα και όλο το φάσμα της εφοδιαστικής αλυσίδας. Από τον πρωτογενή τομέα, τη βιομηχανία τροφίμων, το λιανεμπόριο, την εστίαση και φιλοξενία, μέχρι και τον καταναλωτή».
Η Συμμαχία ακολουθεί μια διαρκώς αυξητική τάση έχοντας φτάσει μέσα σε δυο χρόνια τα 65 μέλη. Η αύξηση αυτή αποδίδεται όχι μόνο στο ότι αποτελεί ένα χρήσιμο φόρουμ διαβούλευσης, ανταλλαγής πληροφόρησης γύρω από την εθνική και ευρωπαϊκή νομοθεσία και διάχυσης καλών πρακτικών πρόληψης ή δράσεων διάσωσης & προσφοράς τροφίμων, αλλά και επειδή πολλές επιχειρήσεις πια είναι νομικά υπόχρεες να συνδράμουν στη μείωση της σπατάλης τροφίμων.
Ο Νόμος 4819/2021 περί Ολοκληρωμένου Πλαισίου για τη διαχείριση των αποβλήτων θεσπίζει για πρώτη φορά την υποχρέωση επιχειρήσεις όπως βιομηχανίες τροφίμων, κρεαταγορές/ιχθυαγορές/λαχαναγορές, ξενοδοχεία, νοσοκομεία, επιχειρήσεις εστίασης κ.α να καταμετρούν και να καταγράφουν τα απόβλητα τροφίμων στο Ηλεκτρονικό Μητρώο Αποβλήτων Τροφίμων (ΗΜΑΤ). Με αυτόν τον τρόπο, η Ελλάδα θα αποκτήσει για πρώτη φορά επίσημα δεδομένα τα οποία θα υποβάλλονται από φέτος και κάθε χρόνο στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Ταυτόχρονα οι ίδιες επιχειρήσεις καλούνται να δηλώνουν τα πλεονάσματα τροφίμων που δωρίζονται και συνιστούν πρόληψη της σπατάλης τροφίμων.
Για τον ρόλο του Μπορούμε στο συντονισμό της Συμμαχίας, η Ντία Χωραφά αναφέρει σχετικά «στα δέκα χρόνια λειτουργίας του Μπορούμε έχουμε αποκτήσει εμπειρία και τεχνογνωσία σε εθνικό αλλά και ευρωπαϊκό επίπεδο ως μέλος της Πλατφόρμας Εμπειρογνωμόνων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την απώλεια και τη σπατάλη τροφίμων. Η ενημέρωση των μελών για ζητήματα ευρωπαϊκής νομοθεσίας, waste management πολιτικών σε άλλες χώρες, η δημιουργία του Σήματος Πιστοποίησης “No Food Waste”, το καινοτόμο μοντέλο διάσωσης & προσφοράς τροφίμων που έχουμε αναπτύξει ως οργάνωση μπορούν να βοηθήσουν μια επιχείρηση να ανταποκριθεί αποτελεσματικά στις νέες απαιτήσεις που εγείρονται από τον Νόμο 4819».
