Της Μαρίας Μπερτζελέτου
Αν παρατηρήσουμε τις εξελίξεις τους τελευταίους 3 μήνες, η μεγάλη πρόκληση στο θαλάσσιο εμπόριο για τα πλοία μεταφοράς χύδην ξηρού φορτίου είναι ο αποκλεισμός των λιμανιών της Ουκρανίας, με τους Έλληνες και διεθνείς εφοπλιστές να αναζητούν ενναλακτικές λύσεις λιμανιών για τις εξαγωγές των σιτηρών. Πρόσφατα, το λιμάνι της Κωστάντζας στη Μαύρη Θάλασσα βρέθηκε στην πρώτη γραμμή για να εξάγει εκατομμύρια τόνους σιτηρών της Ουκρανίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Κωστάντζα έγινε το υποκατάστατο λιμάνι για τη μεταφορά σιτηρών από την Ουκρανία.
Πρόσφατα στοιχεία ανέδειξαν ότι η Ουκρανία πρέπει να μεταφέρει περίπου 20 εκατομμύρια τόνους σιτηρών σε λιγότερο από τρεις μήνες προτού η νέα καλλιέργεια περίπου 30 εκατομμυρίων τόνων ετοιμαστεί για συγκομιδή. Πέρυσι, το λιμάνι της Κωστάντζας απέστειλε 25 εκατομμύρια τόνους σιτηρών, και έγινε το πρώτο ευρωπαϊκό λιμάνι για εξαγωγές σιτηρών, σύμφωνα με τον υπουργό Εξωτερικών της Ρουμανίας Μπογκντάν Αουρέσκου.
Ο αποκλεισμός των λιμένων της Ουκρανίας είναι ένα από τα πιο κρίσιμα ζητήματα στο θαλάσσιο εμπόριο μεταφοράς χύδην ξηρού φορτίου, με τους παγκόσμιους ηγέτες να προσπαθούν με εξαιρετική δυσκολία να εξομαλύνουν την κρίση. Τον Μάιο κυκλοφόρησαν σημαντικά νέα για την προσπάθεια που γίνεται από τους παγκόσμιους ηγέτες για την ανάπτυξη του ναυτικού συνασπισμού με συζητήσεις για την αποστολή πολεμικών πλοίων στη Μαύρη Θάλασσα για να μεταφέρουν ουκρανικά σιτηρά στο εξωτερικό, μια κίνηση που προηγουμένως είχε απορριφθεί από το ΝΑΤΟ. Τα σιτηρά είναι μια από τις κύριες βιομηχανίες της Ουκρανίας, με εξαγωγές που ανέρχονται συνολικά σε 12,2 δισεκατομμύρια δολάρια το 2021 και αντιπροσωπεύουν σχεδόν το ένα πέμπτο των εξαγωγών της χώρας.
Πριν από τον πόλεμο, η Ουκρανία εξήγαγε το 98% των δημητριακών μέσω της Μαύρης Θάλασσας, με ρυθμό έως και 6 εκατομμύρια τόνους το μήνα. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Ρωσία έχει κατηγορηθεί επανειλημμένα ότι έκλεψε ουκρανικά σιτηρά και τα φόρτωσε σε ρωσικά πλοία για να προσπαθήσει να πουλήσει στο εξωτερικό.
Στο ενδιάμεσο, η Τουρκία ήταν σε διαπραγματεύσεις με τη Ρωσία για να ανοίξει έναν διάδρομο μέσω του Στενού του Βοσπόρου που θα επέτρεπε την εξαγωγή σιτηρών από την Ουκρανία, σύμφωνα με δήλωση από ανώτερο Τούρκο αξιωματούχο στο Reuters στις 26 Μαΐου. Εκτιμήσεις από το διεθνές πρακτορείο ειδήσεων παρουσιάζουν 20 εκατομμύρια τόνους σιτηρών να έχουν εγκλωβιστεί σε τερματικούς σταθμούς λιμένων της Ουκρανίας.
Οι εκκλήσεις προς τη Ρωσία να επιτρέψει τις εξαγωγές σιτηρών από την Ουκρανία αυξάνονται ολοένα και περισσότερο, προκειμένου να αποφευχθεί η επισιτιστική κρίση. Ο υπουργός Άμυνας της Βρετανίας, Μπεν Ουάλας, στο τέλος του Μάιου, απέρριψε την ιδέα να αρθούν οι κυρώσεις κατά της Ρωσίας με αντάλλαγμα την απελευθέρωση εξαγωγών σιτηρών, και υποστήριξε την πρόταση από κράτη της Μαύρης Θάλασσας, όπως η Τουρκία, να συνοδεύσουν τις αποστολές σιτηρών της Ουκρανίας.
Η... πύλη της Καλαμάτας
Στον τομέα της ενέργειας, το λιμάνι της Καλαμάτας στην Ελλάδα αναδείχθηκε το Μάιο ως βασικός αγωγός για τις εξαγωγές ρωσικών καυσίμων μετά την εισβολή του Βλαντιμίρ Πούτιν στην Ουκρανία. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι Έλληνες πλοιοκτήτες συγκαταλέγονται στους μεγαλύτερους μεταφορείς ρωσικής ενέργειας τους τελευταίους τρεις μήνες. Δεδομένα παρακολούθησης πλοίων από τη Refinitiv Eikon παρουσίασαν πόσο σημαντικό ρόλο είχε στο σύνολο το κράτος της νότιας Ευρώπης για τις φορτώσεις από πλοίο σε πλοίο για μετέπειτα προορισμούς, κυρίως στην Ασία. Τον Απρίλιο, οι αποστολές ρωσικού μαζούτ με προορισμό την Ελλάδα έφτασαν σχεδόν τους 0,9 εκατομμύρια τόνους, διπλάσια από τα επίπεδα Μαρτίου, με τον Μάιο να παρουσιάζει νέα επίπεδα ρεκόρ. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, το μεγαλύτερο μέρος του φορτίου μεταφέρθηκε από τα ρωσικά λιμάνια στο ελληνικό λιμάνι της Καλαμάτας στην Πελοπόννησο.
Εμπάργκο
Το τέλος του Μάιου έφερε τους Έλληνες εφοπλιστές αντιμέτωπους με την πρόσφατη συμφωνία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου να απαγορεύσει τις θαλάσσιες εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου. Ωστόσο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο άφησε το περιθώριο για τις αποστολές με αγωγούς προκειμένου να εξασφαλίσει την ψήφο της Ουγγαρίας και άλλων κρατών που εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από το ρωσικό αργό. Σύμφωνα με δήλωση του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ, οι κυρώσεις θα επηρεάσουν άμεσα το 75% των εισαγωγών ρωσικού πετρελαίου και μέχρι το τέλος του έτους, το 90% του ρωσικού πετρελαίου που εισάγεται στην Ευρώπη θα έχει απαγορευτεί.
Η πρόσφατη ανακοίνωση θα έχει σοβαρό αντίκτυπο στον τομέα της ενέργειας καθώς η Ευρώπη είναι η μεγαλύτερη αγορά προορισμού της Ρωσίας για εξαγωγές πετρελαίου, αντιπροσωπεύοντας σχεδόν το ήμισυ των ξένων πωλήσεων πετρελαίου της, και ένα εμπάργκο της ΕΕ θα απαιτήσει από τους Ρώσους παραγωγούς να αποστέλλουν μακρύτερα τα φορτία τους για να φτάσουν σε εναλλακτικές αγορές στην Ασία. Αυτό θα απαιτήσει μια μειωμένη τιμή πώλησης προκειμένου να αντισταθμιστεί το υψηλότερο κόστος μεταφοράς. Ωστόσο, αυτό θα ευνοήσει μακροπρόθεσμα τους εφοπλιστές πλοίων μεταφοράς αργού πετρελαίου αφού τα πλοία τους θα απασχοληθούν σε νέες εναλλακτικές θαλάσσιες διαδρομές που απαιτούν τη διάνυση μακρύτερων αποστάσεων και συνεπώς θα ωθήσει τους ναύλους ανοδικά.
Κίνα και Ινδία
Μια σημαντική νέα ροή στο θαλάσσιο εμπόριο πετρελαίου, καθώς η Ρωσία αναζητά εναλλακτικούς εταίρους αγοραστές στον τομέα της ενέργειας, είναι ο διπλασιασμός του εμπορίου πετρελαίου με την Κίνα. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία από την BIMCO, η Κίνα συγκεντρώνει ένα σημαντικό μερίδιο του ανεπιθύμητου ρωσικού αργού πετρελαίου που θα έρεε συνήθως στην ευρωπαϊκή αγορά και νέοι αριθμοί υποδηλώνουν ότι η δραστηριότητα δημιουργεί μια μικρή έκρηξη για τα δεξαμενόπλοια σε συγκεκριμένες θαλάσσιες διαδρομές.
Από την έναρξη της εισβολής τον Φεβρουάριο, ο όγκος των τονομιλίων στις θαλάσσιες μεταφορές ρωσικού αργού πετρελαίου στην Κίνα σχεδόν διπλασιάστηκε, σημειώνοντας 94% αύξηση. Το μεγαλύτερο μέρος του άλματος οφείλεται στην αυξημένη κίνηση στη μεγάλη διαδρομή Μαύρης Θάλασσας-Κίνας. Αυτό το ταξίδι έχει μήκος περίπου 8.000 ναυτικά μίλια και είναι πολύ μεγαλύτερο από τις τυπικές διαδρομές προς την Ευρώπη την εποχή πριν από την εισβολή.
Επιπλέον, οι στενοί δεσμοί της Ινδίας με τη Ρωσία έχουν επιφέρει αύξηση στις εισαγωγές εμπορευμάτων τους τελευταίους μήνες από την έναρξη της εισβολής στην Ουκρανία. Στοιχεία από την S&P Global Market Intelligence δείχνουν ότι οι εισαγωγές αργού πετρελαίου της Ινδίας ξεπέρασαν τα 4,8 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα τον Απρίλιο, το υψηλότερο ρεκόρ, με υψηλότερους όγκους από τη Μέση Ανατολή και τη Ρωσία να εκτοπίζουν φορτία από πιο μακρινές περιοχές, όπως οι ΗΠΑ, ο Καναδάς και η Δυτική Αφρική. Η ανάκαμψη της εγχώριας ζήτησης καθώς και οι ισχυρότερες εξαγωγές προϊόντων πετρελαίου πιθανότατα ώθησαν τον όγκο των εισαγωγών αργού πετρελαίου στην Ινδία. Τα διυλιστήρια προσελκύονται ιδιαίτερα από εκπτώσεις για φορτία ρωσικής προέλευσης και η Ινδία ήταν ένας σημαντικός εναλλακτικός προορισμός για το αργό πετρέλαιο της Ρωσίας που τυπικά προοριζόταν σε διυλιστήρια στην Ευρώπη. Αντίθετα, η ισχυρότερη ζήτηση από τους ευρωπαίους τελικούς χρήστες για άλλες πηγές αργού πετρελαίου στη Λεκάνη του Ατλαντικού —για την αντικατάσταση των ρωσικών φορτίων— ώθησε αυτό το κόστος προμήθειας και η Ινδία αντ' αυτού στράφηκε περισσότερο στη Μέση Ανατολή τον τελευταίο μήνα.
Οι Ινδοί πολιτικοί εμφανίζονται να υπερασπίζονται την απόφασή τους να αγοράσουν τόσο πολύ ρωσικό αργό, ενώ άλλα έθνη προσπαθούν να απογαλακτιστούν από τη ρωσική ενεργειακή εξάρτηση στον απόηχο της εισβολής στην Ουκρανία. Η υπουργός Οικονομικών Nirmala Sitharaman σχολίασε πρόσφατα: «Θα βάλω πρώτα το συμφέρον της χώρας μου και την ενεργειακή ασφάλεια. Εάν το πετρέλαιο είναι διαθέσιμο και με έκπτωση, γιατί να μην το αγοράσω;» Ο υπουργός Εξωτερικών S Jaishankar, επίσης, έχει σταθμίσει το θέμα. Οι συνολικές αγορές πετρελαίου της Ινδίας από τη Ρωσία σε ένα μήνα θα ήταν πιθανώς λιγότερες από αυτές που κάνει η Ευρώπη ένα απόγευμα, είπε πρόσφατα.
Αξίζει να σημειωθεί ότι παρόλη την όρεξη που εμφανίζει η Κίνα για περισσότερες εισαγωγές από τη Ρωσία, μπορεί να υπάρχουν όρια στο πόσο ρωσικό πετρέλαιο μπορεί να είναι διατεθειμένη η Κίνα να αγοράσει. Καθώς η Ευρώπη ανακοίνωσε την πλήρη απαγόρευση των εισαγωγών του ρωσικού αργού, αυτό σημαίνει ότι περίπου 2,5 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα θα πρέπει να πωλούνται αλλού ή να αποθηκεύονται. Για στρατηγικούς λόγους, η Κίνα μπορεί να μην επιθυμεί να βασίζεται περισσότερο στη Ρωσία για τις ενεργειακές της ανάγκες.
Η ναυλαγορά των δεξαμενοπλοίων
Συνολικά, για τη ναυλαγορά των δεξαμενοπλοίων και τους Έλληνες εφοπλιστές, οι εκτεταμένοι χρόνοι ταξιδιού από τα ευρωπαϊκά ενεργειακά λιμάνια της Ρωσίας προς την Κίνα θα μπορούσαν να αυξήσουν τη διαθεσιμότητα χωρητικότητας δεξαμενόπλοιων και να συντελέσουν σε άνοδο των ναύλων για τα δεξαμενόπλοια μεταφοράς αργού πετρελαίου.
Τέλος, υπάρχει και η πιθανότητα η Ρωσία να καταλήξει να μειώσει την παραγωγή επειδή μπορεί να εξαντληθεί ο αποθηκευτικός χώρος με απούλητο πετρέλαιο και να οδηγηθούμε σε μεγαλύτερη ενεργειακή κρίση από τα σημερινά δεδομένα.
Το δεύτερο εξάμηνο της φετινής χρονιάς αναμένεται, πάντως, να φέρει συνεχόμενες αλλαγές στις ροές του θαλάσσιου εμπορίου με σημαντικές προκλήσεις στην απασχόληση των πλοίων από τους γεωπολιτικούς κινδύνους. Ωστόσο, θα υπάρξουν ταυτόχρονα και ανοδικές τάσεις των ναύλων που θα ευνοήσουν το διεθνή εφοπλισμό σε συγκεκριμένα μεγέθη πλοίων και θαλάσσιες διαδρομές.
