Επί της ουσίας ο κουρσάρος ήταν ένας νόμιμος πειρατής που δρούσε με την αγγλική κρατική και νομική προστασία, αφού μπορούσε ελεύθερα και χωρίς κίνδυνο να ελλιμενισθεί, να ανεφοδιασθεί, να αποκαταστήσει ζημιές και να στρατολογήσει πλήρωμα σε αγγλικά λιμάνια, υπό την προϋπόθεση βέβαια ότι θα διατηρούσε τον τίτλο του κουρσάρου, δηλαδή θα συνέχιζε να αποδίδει μέρος από τα λάφυρα στο Βασιλικό θησαυροφυλάκιο.
Εκείνη την περίοδο (16ος -18ος αιώνας) στον ανταγωνισμό των μεγάλων ευρωπαϊκών δυνάμεων για τον έλεγχο των παγκόσμιων θαλασσών δέσποζε η Ισπανική Αρμάδα. Οι μοναδικοί που αμφισβητούσαν την θαλάσσια ηγεμονία των Ισπανών ήταν οι Εγγλέζοι κουρσάροι που λαφυραγωγούσαν συστηματικά Ισπανικά εμπορικά φορτία και προκαλούσαν σημαντικά προβλήματα στον ανεφοδιασμό της μητροπολιτικής Ισπανίας.
Η χρηματοδότηση των κουρσάρων
Η γρήγορη και δυναμική ανάπτυξη του Βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού που ιδρύεται ακριβώς εκείνη την εποχή (1546), οφείλεται αφενός στην γενναία χρηματοδότηση από τα λάφυρα που απέδιδαν στο Βασιλικό Θησαυροφυλάκιο οι κουρσάροι αφετέρου επειδή οι ανθρώπινες και οικονομικές απώλειες από τις κουρσάρικες επιθέσεις εναντίον των Ισπανών, Γάλλων, Πορτογάλων, Ολλανδών κλπ., δεν επιβάρυναν το Βασιλικό Ναυαρχείο αλλά τους ιδιώτες κουρσάρους που χρηματοδοτούσαν τις κουρσάρικες εκστρατείες. Αντικειμενικά άνθρωποι όπως ο Sir F. Drake αλλά οι υπόλοιποι διαβόητοι κουρσάροι (…αλλά και δουλέμποροι) όπως οι John Hawkins, Richard Hawkins και Henry Morgan συμβάλουν καθοριστικά με την ιδιότητα του κουρσάρου στην εδραίωση της 400-χρονης Βρετανικής ηγεμονίας στις παγκόσμιες θάλασσες.
Το φαινόμενο γνωρίζει περαιτέρω άνθηση κατά την διάρκεια του Αμερικανικού Πολέμου της Ανεξαρτησίας (1775-1783,) όταν οι εξεγερμένες πολιτείες απονέμουν τον τίτλο του κουρσάρου και δίνουν το δικαίωμα σε ιδιώτες να λαφυραγωγούν (κουρσεύουν) πλοία είτε των Βρετανών, είτε φιλικών προς την Μ.Βρετανία δυνάμεων. Είναι ιστορικά τεκμηριωμένο ότι εκείνη την περίοδο περίπου 60 χιλ. άνδρες υπηρετούσαν στα κουρσάρικα πλοία της νεοσύστατης αμερικάνικης δημοκρατίας.
Η εποχή της παρανομίας
Οι κουρσάροι τέθηκαν εκτός νόμου με την Συμφωνία των Παρισίων (1856) με την οποία οι Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής άρχισαν να θεσμοθετούν και να εφαρμόζουν τους πρώτους κανόνες για την ελεύθερη ναυσιπλοΐα. Έως το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου το Βρετανικό Πολεμικό Ναυτικό διαδραματίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στην επιβολή και τήρηση αυτών των κανόνων. Έκτοτε τον ρόλο των Βρετανών αναλαμβάνει σχεδόν κατ’ αποκλειστικότητα το Πολεμικό Ναυτικό των ΗΠΑ που χρησιμοποιεί γι’ αυτό τον σκοπό μια κολοσσιαία δύναμη 280 πολεμικών πλοίων και 340 χιλ. ανθρώπων. Οι ελεύθερες θάλασσες αποτελούν για τις ΗΠΑ αντανάκλαση της παγκόσμιας ισχύος τους και αναγκαία και ικανή συνθήκη για την εμπέδωση της παγκοσμιοποίησης, που όπως δείχνουν τα παρακάτω στοιχεία βρίσκει στους ωκεανούς ένα τεράστιο πεδίο εφαρμογής.
Το δια θαλάσσης παγκόσμιο εμπόριο
Σήμερα ένας στόλος από 10.500 (περίπου) πλοίων όλων των κατηγοριών (δεξαμενόπλοια, containership, φορτηγά) διακινεί ημερησίως μέσω των θαλασσών το 80% του όγκου και το 50% της αξίας του παγκόσμιου εμπορίου. Το 90% αυτών των πλοίων κατασκευάσθηκε στην Κίνα, την Ιαπωνία και την Νότιο Κορέα ενώ το 85% από αυτά υπολογίζεται ότι θα διαλυθεί στο Μπαγκλαντές, το Πακιστάν και την Ινδία. Το 64,5 % των container παγκοσμίως μεταφέρεται από τέσσερις ευρωπαϊκές εταιρείες (MSC, Maersk, CMA-CGM, Hapag-Lioyd) και μία κινέζικη (COSCO).
Οι αντάρτες Houthi είναι η μία πλευρά του εμφυλίου πολέμου που μαίνεται στην Υεμένη τα τελευταία 10 χρόνια. Εμφανίσθηκαν την δεκαετία 1990 ως μαχητικό, θρησκευτικό, σιϊτικό ισλαμικό κίνημα που με αφορμή κατ’ αρχήν την επέμβαση των ΗΠΑ στο Ιράκ και εν συνεχεία τις κινητοποιήσεις της Αραβικής Άνοιξης ριζοσπαστικοποιήθηκε, μαζικοποιήθηκε και πέτυχε με την υποστήριξη του Ιράν και παρά την στρατιωτική επέμβαση της Σαουδικής Αραβίας και των ΗΑΕ, να ελέγξει το μεγαλύτερο μέρος της Υεμένης καθώς και σχεδόν ολόκληρο το παράλιο μέτωπο (από την πλευρά της Αραβικής Χερσονήσου) των στενών Bad Al Mandad (είσοδος στην Ερυθρά Θάλασσα από την πλευρά της Αραβικής Θάλασσας).
Από τον Νοέμβριο οι αντάρτες Houthi έχουν αρχίσει επιθέσεις με drone και πυραύλους εναντίον των container ship που περνούν από τα στενά με κατεύθυνση από και προς την διώρυγα του Σουέζ.
Αποτέλεσμα είναι να μειωθούν στο 10% οι διελεύσεις container ship από την διώρυγα του Σουέζ. Αντικειμενικά πρόκειται για πλήγμα για τους κανόνες της ελεύθερης ναυσιπλοΐας που ουσιαστικά υποχρέωσαν τις ΗΠΑ και την Μ.Βρετανία να αντιδράσουν, βομβαρδίζοντας από τις 12 Ιανουαρίου με πυραυλικές και αεροπορικές επιθέσεις στρατιωτικές εγκαταστάσεις των Houthi. Το πολιτικό πλαίσιο όρισε με τον πιο σαφή τρόπο ο Πρόεδρος J. Biden: «Οι ΗΠΑ δεν θα επιτρέψουν σε εχθρικούς παράγοντες να θέσουν σε κίνδυνο την ελεύθερη ναυσιπλοΐα σε μία από τις πιο κρίσιμες εμπορικές διαδρομές παγκοσμίως».
Άλλη μία εστία κρίσης
Όμως… Μάλλον ο Πρόεδρος των ΗΠΑ λέει την μισή αλήθεια αφού σε όποιον έχει σφαιρική εικόνα για το παγκόσμιο γίγνεσθαι, οι Houthi και η κρίση στην Ερυθρά Θάλασσα είναι η μία μόνο πλευρά μίας πολύ-επίπεδης γεωπολιτικής αναταραχής που απειλεί τις παγκόσμιες θαλάσσιες επικοινωνίες. Τι εννοούμε;
1. Στην Βαλτική Θάλασσα μαίνεται ένας υπόγειος πόλεμος δολιοφθορών που έχει θέσει εκτός λειτουργίας κρίσιμες υποδομές (υποθαλάσσιους αγωγούς, καλώδια επικοινωνίας). Το πιο πρόσφατο επεισόδιο συνέβη τον Οκτώβριο 2023, όταν καταστράφηκε από σαμποτάζ το τηλεπικοινωνιακό καλώδιο που συνέδεε την Εσθονία με την Φινλανδία.
2. Στην Βόρεια Θάλασσα και με αφορμές την χάραξη της υφαλοκρηπίδας μεταξύ Νορβηγίας και Ρωσίας αλλά και την εκμετάλλευση του πλούσιου υπεδάφους της Αρκτικής, η ένταση αυξάνεται. Οι αερομαχίες μεταξύ ΝΑΤΟ-ικων (Βρετανικών και Νορβηγικών) και Ρωσικών πολεμικών αεροσκαφών είναι πλέον σύνηθες γεγονός.
3. Στην Μαύρη Θάλασσα οι νάρκες που έχουν ποντίσει οι αντιμαχόμενοι προκαλούν ήδη τεράστια προβλήματα στις θαλάσσιες επικοινωνίες αφού αρκετά εμπορικά πλοία έχουν προσκρούσει σε αυτές. Τελευταίο θύμα ένα ελληνόκτητο φορτηγό πλοίο που προσέκρουσε σε νάρκη στις 28 Δεκεμβρίου έξω από την Οδησσό.
4. Έξω από τα Ελληνικά χωρικά ύδατα, στα διεθνή ύδατα της Μεσογείου, οργιάζει το λαθρεμπόριο πετρελαίου που παραβιάζει το εμπάργκο που έχει επιβάλει η Δύση στην Ρωσία. Ένας παράνομος στόλος δεξαμενοπλοίων (περίπου 10% της παγκόσμιας χωρητικότητας) συμμετέχει παραβιάζοντας σχεδόν όλους τους κανόνες της διεθνούς ναυσιπλοΐας.
5. Όμως τα πιο ανησυχητικά φαινόμενα παρατηρούνται στην Νότια Σινική Θάλασσα και στα θαλάσσια στενά που χωρίζουν την Ταιβάν από την ηπειρωτική Κίνα. Σε αυτή την περιοχή όπου η Κίνα προσπαθεί να επιβάλει την κυριαρχία της και οι ΗΠΑ να την αποτρέψουν, έχουν συγκεντρωθεί οι μεγαλύτερες αεροναυτικές δυνάμεις μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο .
Ανατροπή του μεταπολεμικού status quo;
Όλα τα παραπάνω δεν μπορεί παρά να είναι σοβαρές ενδείξεις μίας μεγάλης αλλαγής που συντελείται στις παγκόσμιες θάλασσες και απειλεί το Status quo όπως αυτό καθιερώθηκε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η αταξία είναι πλέον ισχυρή και ορατή στους ωκεανούς και απειλεί το παγκόσμιο εμπόριο, που παράγει το 15 % του παγκόσμιου ΑΕΠ.
Βέβαια οι επιθέσεις των Houthi και η κρίση στην Ερυθρά Θάλασσα δεν μπορούν να θεωρηθούν γεγονός που θα προκαλέσει από μόνο του ευρύτερες αναταράξεις, όπως μεγάλες αυξήσεις τιμών. Όμως η πρόβλεψη είναι αδυσώπητη. Εάν οι θαλάσσιες επικοινωνίες διαταραχθούν σοβαρά τότε υπάρχει σοβαρός κίνδυνος για την παγκόσμια οικονομία. Για παράδειγμα: Το δυτικό εμπάργκο εναντίον καθυστερημένων οικονομιών, όπως της Ρωσίας και του Ιράν, δεν προκάλεσε μεγάλα προβλήματα στην παγκόσμια οικονομία. Όμως ένας ναυτικός αποκλεισμός της Ταιβάν από την Κίνα και τα συνεπακόλουθα δυτικά αντίμετρα εναντίον της Κίνας, θα μειώσει το παγκόσμιο ΑΕΠ τουλάχιστον κατά 5%.
Οι Λύκοι των Θαλασσών, οι κουρσάροι του 16ου και του 18ου αιώνα προκάλεσαν μεν αναταραχή στις παγκόσμιες θάλασσες, αλλά ταυτόχρονα πρόσφεραν πλούτο και έδωσαν παγκόσμια ισχύ στα ναυτικά έθνη (Μ. Βρετανία και ΗΠΑ). Σήμερα η παγκόσμια αναταραχή στις θάλασσες έχει μονοδιάστατη κατεύθυνση, αφού απειλεί την παγκόσμια οικονομία με χάος και καταστροφή. Άρα τα ναυτικά έθνη όσο ακόμα διαθέτουν την τεχνολογική και τακτική υπεροχή, είναι υποχρεωμένα να επιβάλουν την θαλάσσια τάξη.
Η στήλη από το καλοκαίρι, εκφράζοντας την δυσοίωνη πρόβλεψη για την παγκόσμια ειρήνη, έχει διατυπώσει αρκετά γλαφυρά το κυρίαρχο ερώτημα της συγκυρίας «Πόσο θα διαρκέσει η σύγχρονη Μπελ Εποκ;» (31 Ιουλίου 2023).
Το ερώτημα πλέον επανέρχεται επικαιροποιημένο και πιο αγωνιώδες «Θα συναινέσει η Κίνα στην αποκατάσταση της τάξης στις παγκόσμιες θάλασσες ή θα ακολουθήσει το υπόδειγμα του Sir Francis Drake;».
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο reporter.gr